Ο ΑΓΙΟΣ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ

+++

Ο ΑΓΙΟΣ ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΥΣ

ΚΑΙ ΑΡΧΙΔΙΑΚΟΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
 

Μνήμη: 27η Δεκεμβρίου
Ἀνακομιδή: 2α Αὐγούστου

 

*  *  *

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΜΙΔΗ

Ψηφιδωτὸν ἐκ τοῦ ἐν Κιέβῳ περιλάμπρου Ἱ. Ναοῦ
τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Ἔργον ΙΒʹ αἰῶνος.

 

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ὁ Πρωτομάρτυς καὶ Ἀρχιδιάκονος ἐγένετο ὁ πρῶτος τῆς τῶν Χριστιανῶν πίστεως Μάρτυς ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων λιθοβοληθεὶς καὶ τελειωθείς. Ἀφ’ οὗ δὲ παρῆλθον τριακόσια τέσσαρα ἔτη ἀπὸ τοῦ μαρτυρίου του καὶ ἀφ’ οὗ ἐτελειώθησαν διὰ τοῦ μαρτυρίου πολλοὶ Χριστιανοί, τί εἰρήνη διεδέχθη τὴν ταραχήν, καὶ ἡ οἰκουμένη ἀπελάμβανεν ἐλευθερίαν καὶ ἡσυχίαν καὶ ὅλαι μὲν αἱ φυλακαὶ ἐκενώθησαν ἐκ τῶν φυλακισμένων Χριστιανῶν, ὅλα δὲ τὰ βασανιστήρια τῶν τυράννων κατέπαυσαν, βασιλεύσαντος τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, τοῦ χριστιανικωτάτου καὶ πρώτου βασιλέως τῶν Ὀρθοδόξων. Τότε δ’ ἐφανερώθη καὶ ὁ πολύτιμος θησαυρός, ἤτοι τὸ πανίερον λείψανον τοῦ Πρωτομάρτυρος καὶ Ἀρχιδιακόνου Στεφάνου οὕτω πως.

Ἄνθρωπός τις κατῴκει εἰς ἐκείνην τὴν ἰδίαν κώμην, ὅπου ἦτο κεκρυμμένον τὸ τοῦ Πρωτομάρτυρος λείψανον, γέρων τὴν ἡλικίαν, Ἱερεὺς τὸ ἀξίωμα καὶ αἰδέσιμος κατὰ τὴν ζωήν, Λουκιανός (ἢ Λουκιλλιανὸς) ὀνομαζόμενος. Εἰς τοῦτον λοιπὸν ἐφάνη δὶς ἢ τρὶς ὁ Ἅγιος Στέφανος καὶ ἔδειξεν εἰς αὐτὸν τὸν τόπον, ὅπου εὑρίσκετο κεκρυμμένον τὸ λείψανόν του. Ὁ δὲ Ἱερεὺς ἐφανέρωσε τὴν ὀπτασίαν εἰς τὸν τότε Πατριάρχην τῆς Ἱερουσαλὴμ Ἰωάννην, ὁ ὁποῖος χαρᾶς πολλῆς ἐμπλησθεὶς ἦλθεν εἰς τὸν μηνυθέντα τόπον μετὰ τῶν κληρικῶν του καὶ σκάψας εὗρε τὴν θήκην ἐντὸς τῆς ὁποίας ἦτο τὸ ἅγιον λείψανον. Ἔγινε δὲ παρευθὺς μέγας σεισμός, καὶ εὐωδία πολλὴ ἐξῆλθεν εὐωδιάζουσα τοὺς παρευρεθέντας· ἄνωθεν δὲ ἐξ οὐρανῶν ἐγίνοντο φωναὶ ἀγγελικαὶ λέγουσαι· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Αἱ φωναὶ δὲ αὗται ἠκούοντο μακρὰν ἕως δέκα σημεῖα τόπου· ἀλλὰ καὶ ἰατρεῖαι ἐνηργοῦντο εἰς τοὺς πάσχοντας διάφοροι, κηρύττουσαι τὴν τοῦ Πρωτομάρτυρος χάριν.

Μετὰ παρέλευσιν δὲ πέντε ἐτῶν ἠσθένησεν ὁ κτίτωρ τοῦ Ναοῦ Ἀλέξανδρος· ὅθεν κατασκευάσας θήκην ἐκ ξύλου περσέας (ροδακινέας) ὁμοίαν μὲ τὴν θήκην, ἥτις περιεῖχε τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, ἔθηκεν αὐτὴν πλησίον τῆς θήκης τοῦ ἁγίου λειψάνου, ἀφ’ οὗ δὲ ἀπέθανεν, ἀπετέθη τὸ λείψανόν του εἰς τὴν καινὴν ἐκείνην θήκην.

Μετὰ δὲ ὀκτὼ ἔτη, ὅταν ἐβασίλευεν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος καὶ ἐπατριάρχευεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ὁ θεῖος Μητροφάνης, τότε ἡ γυνὴ τοῦ ἀνωτέρω ἀποθανόντος Ἀλενξάνδρου, Ἰουλιανὴ ὀνόματι, ἐπειδὴ ἠνωχλεῖτο μὲν ὑπὸ πολλῶν νὰ νυμφευθῇ ἐκ δευτέρου διὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὸ κάλλος της, αὐτὴ δὲ δὲν ἤθελε, τούτου ἕνεκα ἐσκέφθη νὰ πράξῃ τὸ ἑξῆς, νὰ λάβῃ τὸ σῶμα τοῦ ἀνδρός της καὶ νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸν πατέρα της καὶ εἰς τὴν πατρίδα της, τὴν Κωνσταντινούπολιν.

Παρουσιάσθη λοιπὸν εἰς τὸν τότε Πατριάρχην τῆς Ἱερουσαλὴμ Ἅγιον Κύριλλον, καὶ παρεκάλει αὐτὸν νὰ τῆς ἐπιτρέψῃ νὰ λάβῃ τὴν θήκην τὴν περιέχουσαν τὸ λείψανον τοῦ ἀνδρός της· ἀλλ’ ὁ Ἅγιος Κύριλλος δὲν ἐπέτρεπε τοῦτο εἰς αὐτήν. Διὰ τοῦτο ἔγραψεν ἐκείνη εἰς τὸν πατέρα της περὶ ταύτης τῆς ὑποθέσεως, καὶ τῇ συνεργείᾳ αὐτοῦ ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς σάκραν, ἤτοι βασιλικὴν προσταγήν, νὰ δύναται νὰ λάβῃ τὸ λείψανον τοῦ ἀνδρός της καὶ νὰ ἀναβῇ εἰς Κωνσταντινούπολιν· ὅθεν μὴ δυνάμενος πλέον ὁ Πατριάρχης νὰ ἐναντιωθῇ, ἐπέτρεψεν εἰς τὴν γυναῖκα νὰ τὸ λάβῃ. Πλανηθεῖσα ὅμως ἡ γυνὴ κατὰ θείαν πρόνοιαν, ἀντὶ τοῦ ἀνδρός της ἔλαβε τὴν ὁμοίαν ἐκείνην θήκην, τὴν περιέχουσαν τὸ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου λείψανον· ταύτην δὲ βαλοῦσα ἐπὶ θρόνου, καὶ τὸν θρόνον φορτώσασα εἰς ὄνον, ἤρχισε τὴν ὁδοιπορίαν διὰ Κωνσταντινούπολιν. Καθ’ ὅλην δὲ τὴν νύκτα ἠκούοντο ἐν τῷ ἀέρι, ἕως δέκα σημεῖα τόπου, ὕμνοι ἀγγελικοὶ καὶ δοξολογία θεοπρεπὴς λέγουσα· «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία», τὰ δὲ μέρη ἐκεῖνα ἐπληρώθησαν εὐωδίας μύρου πολλοῦ καὶ εὐωδεστάτου· οἱ δὲ δαίμονες μακρόθεν κλαίοντες, ἐφώναζον μὲ συνεχεῖς φωνάς· «Ἀλλοίμον εἰς ἡμᾶς! διότι ὁ Στέφανος διέρχεται ἐκ μέσου ἡμῶν καὶ μᾶς πληγώνει ἀοράτως». Ἀφιχθεῖσα δὲ ἡ γυνὴ εἰς τὴν παράλιον πόλιν τῆς Ἀσκάλωνος εὗρεν ἐκεῖ πλοῖον, καὶ δοῦσα ναῦλον πεντήκοντα φλωρία ἐπεβιβάσθη εἰς αὐτὸ καὶ ἀνεχώρησε διὰ τὴν Κωνσταντινούπολιν. Ὅσα δὲ θαύματα ἐγίνοντο καθ’ ὁδὸν καὶ ὅσα σημεῖα ἐτελέσθησαν ἀδύνατον νὰ τὰ περιγράψωμεν ἐν συντομίᾳ.

Ὅταν δὲ ἡ γυνὴ ἀφίκετο εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ἔφθασεν εἰς τὰ ὦτα τοῦ βασιλέως, ὅτι ἔρχεται τὸ λείψανον τοῦ Πρωτομάρτυρος Στεφάνου, ἐγένοντο δὲ εἰς αὐτὸν γνωστὰ τὰ περὶ τῆς γυναικὸς τοῦ Ἀλεξάνδρου, ἡ ὁποία παρασταθεῖσα ἐνώπιόν του διηγήθη ἀκριβῶς διὰ ζώσης φωνῆς, ἀπ’ ἀρχῆς μέχρι τέλους, τίνι τρόπῳ ἔλαβε χώραν τὸ τοιοῦτον, τότε ὁ φιλευσεβέστατος βασιλεὺς Κωνσταντῖνος ἐνεπλήσθη ἀφάτου χαρᾶς καὶ ἀγαλλιάσεως· ὅθεν προσέταξεν εὐθὺς τὸν Πατριάρχην καὶ ὅλον τὸν κλῆρον νὰ ἐξέλθωσιν εἰς προϋπάντησιν τοῦ Ἁγίου λειψάνου μὲ τιμὴν μεγίστην καὶ εὐλάβειαν, καὶ οὕτω νὰ φέρωσιν αὐτὸ ἐντὸς τῶν βασιλικῶν παλατίων. Τότε δὲ ὅσα θαύματα ἔγιναν ἀδύνατον νὰ τὰ περιγράψῃ τις ἀκριβῶς. Ἔσυρον λοιπὸν αἱ ἡμίονοι τὴν ἅμαξαν, ἐπὶ τῆς ὁποίας ἦτο τὸ ἅγιον λείψανον, ἕως οὗ ἔφθασαν εἰς τόπον λεγόμενον Κωνσταντιαναί, καὶ ἐκεῖ ἐσταμάτησαν· ἐπειδὴ δὲ ἔπληττον τὰ ζῷα ἵνα προχωρήσωσι, τούτου ἕνεκα μία τῶν ἡμιόνων ἐλάλησεν ἀνθρωπίνην φωνὴν λέγουσα· «Διατί μᾶς δέρετε; ἐνταῦθα πρέπει νὰ ἀποτεθῇ τὸ ἅγιον λείψανον». Ταύτην τὴν φωνὴν ἀκούσαντες ὅ τε Πατριάρχης καὶ ὅλοι οἱ παρευρεθέντες ἔδωκαν μεγαλοφώνως δόξαν τῷ Θεῷ. Ταῦτα δὲ μαθὼν καὶ ὁ πιστότατος βασιλεὺς ἐξεπλάγη, καὶ παρευθὺς ἔκτισε Ναὸν εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Πρωτομάρτυρος, εἰς δόξαν καὶ αἶνον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἰς τὸν Ναὸν ἐκεῖνον τελεῖται κατ’ ἔτος ἡ τοῦ Ἁγίου Στεφάνου σύναξις καὶ ἑορτή. Ἡ εὕρεσις τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου ἑορτάζεται κατὰ τὴν δεκάτην πέμπτην τοῦ Σεπτεμβρίου, ἡ δὲ μνήμη του, κατὰ τὴν εἰκοστὴν ἑβδόμην τοῦ Δεκεμβρίου.

+++