* *** *

* *** *


ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:




Παρασκευή 18 Μαΐου 2018

«ΛΙΓΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ...» (ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΣΕΙΡΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ «Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΗΜΕΡΑ»)

+++




 
 

 

 




ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΑΠΗΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ,
ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ-ΣΧΟΛΙΟ




+++

Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

13 σχόλια:

  1. «E.E.E.»19 Μαΐου 2018 στις 10:13 μ.μ.


    ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ!

    ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΤΟΝ κ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟ
    ΓΙΑ ΤΟ ΤΟΣΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟ, ΝΗΦΑΛΙΟ, ΣΕΜΝΟ, ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΟ,
    ΒΑΘΥ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ
    ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ.
    ΘΑ ΚΑΤΑΘΕΣΟΥΜΕ ΣΥΝΤΟΜΑ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ» ΜΑΣ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Σπυρίδων Μαρίνης.22 Μαΐου 2018 στις 2:37 μ.μ.


    Το αξιόλογο κείμενο του κ. Μαρκόπουλου προσπαθεί με τρόπο νηφάλιο και σεμνό να μιλήσει για μία σύγχρονη τάση της αγιογραφίας, αποφεύγοντας όπως γράφει τις αντιπαραθέσεις. Όταν μιλάμε όμως για τέχνη, -κάτι πολύ συγκεκριμένο-, φοβάμαι ότι τον σκόπελο της αοριστίας, που υπάρχει στην κρινόμενη άποψη των σύγχρονων αγιογράφων περί ιεροπρέπειας της μορφής, δεν μπόρεσε να τον αποφύγει και ο κ. Μαρκόπουλος. Έχω την εντύπωση ότι δεν βοηθάμε ούτε τον φιλότεχνο πιστό, ούτε και τον αγιογράφο να ξεκαθαρίσει μέσα του, τι συμφωνεί και τι όχι με την εκκλησιαστική Παράδοση. Δεν είναι θέμα ευγένειας ή αντικειμενικότητας η ξεκάθαρη έκφραση της κρίσης μας. Διαφωνώ, επομένως, με αυτό που γράφει, ότι η προσωπική μας κρίση εμπλουτίζεται από τις διαφορετικές απόψεις, διότι, κατά την γνώμη μου συμβαίνει το αντίθετο: δημιουργείται σύγχυση. (Η διαδικασία άλλωστε της κρίσης προϋποθέτει δύο πράγματα εκ των οποίων προτιμούμε το ένα και απορρίπτουμε το άλλο. Δεν μπορεί και τα δύο να έχουν αλήθεια.) Αν δεν θέλουμε να κρίνουμε, τότε δεν μπαίνουμε στη διαδικασία αυτή, διαφορετικά το αποτέλεσμα είναι μονόδρομος: καταφεύγουμε σε έναν ομογενοποιημένο σχετικισμό. Όλα τα πατερικά έργα έχουν γραφεί εξ αφορμής μιας αντιπαράθεσης. Ορθοτομούσαν την αλήθεια. Το ίδιο κι εμείς από την στιγμή που θα θελήσουμε να γράψουμε την γνώμη μας. Σύμφωνα με την φώτιση που θα μας δώσει το Πνεύμα το Άγιο θα διατυπώσουμε απαθώς την κρίση μας. Δεν καταφερόμαστε εναντίον των προσώπων αλλά απορρίπτουμε την άποψή τους που θεωρούμε κοσμικό φρόνημα και όχι εκκλησιαστικό! Εν ολίγοις, συμφωνώ με τις βασικές θέσεις του κ. Μαρκόπουλου χωρίς να δίνω ιδιαίτερη βαρύτητα στις διαφοροποιήσεις λεπτομερειών, όπως ο συμβολισμός του φωτοστέφανου. (Στην αγιογραφία μιλάμε για συμβολικό πραγματισμό κι όχι για απλό συμβολισμό, όπως μιλάει η θρησκειολογία. Αυτό σημαίνει ότι το φωτοστέφανο είναι κάτι το πραγματικό κι όχι ένα απλό σύμβολο της αγιότητας. Ό,τι βλέπουμε στην εικόνα Υπάρχει οντολογικά, αιώνια. Είναι μία Αλήθεια που ταυτίζεται με τον Χριστό. Επομένως, όταν όλα βαφτίζονται μέσα στον Χριστό, μόνο τότε γίνονται εικόνα. Χωρίς χριστολογική δικαίωση η εικόνα εκπίπτει σε μία θρησκευτική, συμβολική ζωγραφική! Θέλει πολύ προσοχή το σημείο αυτό.) Συμφωνώ απόλυτα με την εκκλησιολογική θέση του κ. Μαρκόπουλου που λέει ότι, "ο αγιογράφος δεν είναι παρά το μέσον (δια χειρός), με το οποίο, το ΟΛΟ εκκλησιαστικό Σώμα εκφράζεται". Επομένως, θα μου επιτρέψει να διαφωνήσω με το τέλος των σκέψεών του, όταν λέει ότι "η ευθύνη μας ως αγιογράφοι δεν διαφέρει από την ευθύνη οποιουδήποτε άλλου μέλους του εκκλησιαστικού Σώματος". Φυσικά και διαφέρει, διότι δεν αγιογραφούν όλοι ένα ναό ή μία εικόνα που προσκυνείται απ' όλο το εκκλησίασμα. Αυτό, όμως, που θέλει, αναμφίβολα, να πει ο κ. Μαρκόπουλος, είναι ότι ο αγιογράφος πρέπει να έχει την ίδια πίστη με τον κάθε πιστό. Πρέπει, να έχει ενεργή μέσα του την προσευχή δηλαδή την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, να γνωρίζει βιωματικά την ζωή και την εμπειρία της Εκκλησίας και να την αποτυπώνει αυτήν πάνω στην εικόνα του. Μόνον έτσι το έργο του ανάγεται σε εικόνα δηλαδή αντανάκλαση της πίστης του κάθε πιστού: ένα γεγονός "κοινωνίας", ένα σημείο ενότητας όλων μέσα στο ίδιο Πνεύμα. Αυτή την εν Χριστώ κοινωνία μας δείχνει η τεχνοτροπία της εικόνας όλων των εποχών μέσα από την ποικιλία έκφρασής της, και αυτό νομίζω είναι που θέλει να υπογραμμίσει με το κείμενό του και ο κ. Μαρκόπουλος, τον οποίο συγχαίρω ειλικρινά.




    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγιογραφείο Ιεράς Μονής Αγίων Αγγέλων22 Μαΐου 2018 στις 2:58 μ.μ.

    Τo Κείμενο του κου Φιλίππου, πολύ πνευματικό,
    λέει το ένα, ού εστὶ χρεία:

    ...« Η Εκκλησία είναι μέσα στον Κόσμο, αλλά δεν είναι του κόσμου.
    Προσλαμβάνει την ζωή των ανθρώπων και την μεταμορφώνει,
    ανακαινίζοντάς την εν Αγίω Πνεύματι.
    Όμοια και η Ορθόδοξη Ζωγραφική προσλαμβάνει στοιχεία της τέχνης
    και τα συνδέει με την μεταμορφωτική εμπειρία της ζωής της Εκκλησίας
    και από το γεγονός αυτό και μόνο,
    απορρέει ο συγκεκριμένος χαρακτήρας της εικόνας»...

    ...« Θα μπορούσα να απαντήσω το ερώτημα,
    για το ποιά ευθύνη έχει ο αγιογράφος, ως εξής:
    Η ευθύνη μας ως αγιογράφων δεν διαφέρει από την ευθύνη
    οποιουδήποτε άλλου μέλους του εκκλησιαστικού Σώματος.
    Καλούμαστε να νικήσουμε, με την Χάρη Του Χριστού,
    την εξουσία του Κόσμου πάνω μας.
    Αυτό μόνον»...


    Καλή δύναμι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. «E.E.E.»23 Μαΐου 2018 στις 10:06 μ.μ.

    ΧΑΙΡΕΤΕ!

    Μελετάμε προσεκτικά το λίαν αξιόλογο κείμενο του κ. Φιλίππου Μαρκοπούλου
    και αισθανόμαστε και εμείς την ανάγκη να τον συγχαρούμε εγκάρδια και να εκφράσουμε
    την βαθειά ευγνωμοσύνη μας, για τα «μαθήματα», τα οποία αντλούμε από αυτό.

    Δεν πρόκειται, όπως το αντιλαμβανόμαστε, για μία «κριτική», με την αυστηρή έννοιά της,
    αλλά για την κατάθεση του αποστάγματος μιας έντονης προσπάθειας και ενός πολυχρόνιου αγώνα,
    για την εμβάθυνση στην Ορθόδοξη Εικόνα, του οποίου –σε κάποιο βαθμό- «εσμέν μάρτυρες».

    Βέβαια, με πολλή αγάπη και διάκριση, ανατέμνονται κριτικά οι κύριες θέσεις,
    οι οποίες εξεφράσθησαν στις Διαλέξεις και κατατίθεται νηφάλια ο ορθός (ταπεινός) τρόπος σκέψης,
    με στόχο την επαναφορά της Εκκλησιαστικής μας Τέχνης στις ράγες της ιερής μας Παράδοσης,
    η οποία δεν είναι σε καμμία περίπτωση μία συντηρητική, αλλά μία πάντοτε ζωντανή
    και ζωοποιούσα, εν Αγίῳ Πνεύματι, αρχή.

    Στο σημείο αυτό, ας μας επιτραπεί να συμπληρώσουμε, ότι για να γίνει κατανοητό αυτό και ακόμη περισσότερο για να επιτευχθή, αναγκαία προϋπόθεση είναι η ορθή (Ορθόδοξη) Πίστη.
    Ακριβώς εδώ πιστεύουμε πως βρίσκεται ουσιαστικά ο βαθύτερος λόγος όλων των αστοχιών και αποκλίσεων, από οπουδήποτε και αν προέρχονται.

    Υπό το πρίσμα αυτό, οι θέσεις που διατυπώθηκαν στις Διαλέξεις είναι για εμάς ολοφάνερο από ποιό "πνεύμα" εμπνέονται και ποιό πνευματικὸ θεμέλιο εκφράζουν...

    Ας μη μας διαφεύγει, αγαπητοί Αδελφοί και Αδελφές, ότι «οποιαδήποτε παρέκκλιση από την ορθή πίστη,
    θα έχει οπωσδήποτε την αντανάκλασή του στην πρακτική ζωή της Εκκλησίας».
    Επομένως, οπωσδήποτε και στην όποια Τέχνη Της...

    Ωστόσο, δεν μας αφήνει ασυγκίνητους και η «αγωνιστική» θέση του αγαπητού μας κ. Μαρίνη,
    περί «ορθοτόμησης της αληθείας», εφ’ όσον και οι Πνευματικοί μας Πατέρες
    μας ευαισθητοποιούν πολλάκις προς την κατεύθυνση αυτήν. Προς την συνειδητοποίηση
    της μεγάλης ευθύνης μας, η οποία απορρέει από την ιδιαίτερα «νευραλγική» θέση μας
    στο εκκλησιαστικό Σώμα, ως αγιογράφων, όπως σωστά αυτό υπογραμμίζεται
    από τον σεβαστό μας κ. Καθηγητή.

    Δεν θα γράψουμε πολλά, διότι ήδη έχουν κατατεθεί τα περισσότερα.
    Απλώς θα υπενθυμίσουμε στην αγάπη των σεβαστών Φίλων και Αναγνωστών μας,
    ότι το θέμα της Εικόνας είναι θέμα Πίστεως, εφ’ όσον ισχύει διαχρονικά
    το «Δείξε μου την Εικόνα που προσκυνάς, για να σου πω τι πίστη έχεις» (Άγ. Ιωάννης Δαμασκηνός).
    Και «η (ορθή) πίστις ημών» είναι αυτή, η οποία τελικά μπορεί να «νικά τον κόσμον» (Άγ. Ιωάννης Θεολόγος).
    Το «μόνο» ζητούμενο, κατά τον αγαπητό και σεβαστό μας Δάσκαλο...

    Καλή συνέχεια!
    Ιεροδ. Γαβριήλ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Φιλιππος Μαρκόπουλος24 Μαΐου 2018 στις 1:00 μ.μ.

    Χαίρετε!
    Θα μου επιτρέψετε, και μόνον για λόγους καλύτερης κατανόησης του κειμένου που σας έστειλα, να διευκρινίσω την θέση μου που αποφεύγει την άμεση κριτική στις επιλογές των συναδέλφων. Περιμένω και παρακαλώ την πνευματική ηγεσία της Εκκλησίας να τοποθετηθεί στα ζητήματα αυτά. Η ευθύνη αυτή ανήκει αποκλειστικά στους Πνευματικούς Πατέρες της Εκκλησίας. Αυτό πιστεύω και αυτό καθορίζει την στάση μου. Η δική μου μαρτυρία είναι σε κάθε περίπτωση μια γνώμη ανάμεσα στις άλλες. Το θέμα, νομίζω, μπορεί να λυθεί μόνο από όσους έχουν εξουσία να οριοθετούν τα ζητήματα αυτά.
    Σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια αλλά κυρίως που μοιραζόμαστε την ίδια ματιά για την Εικόνα. Υπάρχει ένα μικρό σημείο που θα ήθελα να ξεκαθαριστεί και θα παρακαλέσω τον κ. Μαρίνη αν μπορεί να μας διαθέσει λίγο από τον χρόνο του, προκειμένου να μας διαφωτίσει σχετικά με τον όρο «συμβολικός πραγματισμός» και με ποιο ακριβώς τρόπο κατανοούμε το φωτοστέφανο ως πραγματικό. Ο ίδιος ο κ Μαρίνης μας λέει ότι το σημείο αυτό χρειάζεται πολύ προσοχή και αφού εγώ πρώτος δεν έχω αυτή την διάκριση, δηλώνω ότι χρειάζομαι την βοήθειά του.
    Καλή συνέχεια!
    Φίλιππος Μαρκόπουλος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σπυρίδων Μαρίνης.25 Μαΐου 2018 στις 8:03 π.μ.


    ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

    Ο συμβολικός πραγματισμός ή αλλιώς μυστικός ρεαλισμός έχει τις ρίζες του στην θεολογία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και στην εικόνα σαρκώνεται σ’ αυτό που λέμε «εικονογραφικό τύπο».
    «Ἡ διαμόρφωση τοῦ τύπου αὐτοῦ ἀποτελεῖ ἔκφραση τῆς οἰκουμενικότητας τῆς πίστης ἤδη ἀπὸ τὰ τέλη τοῦ ἕβδομου αἰώνα. Ὁ 82ος κανόνας τῆς Πενθέκτης οἰκουμενικῆς Συνόδου (691), ὁ ὁποῖος ἀπαγορεύει τὸ «συμβολικὸ τύπο» τοῦ Χριστοῦ ὡς ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ καθιερώνει οὐσιαστικὰ τὸ «λειτουργικὸ τύπο» τῆς προσωπικῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει πλήρως αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε εἰκονογραφικὸ κανόνα. Πρόκειται γιὰ ἕνα κριτήριο λειτουργικῆς ποιότητας τῆς ἀπεικόνισης, ἀκριβῶς, ὅπως ὁ «γραμματικὸς κανόνας» στὸν τομέα τοῦ λόγου δίνει τὴ λειτουργικὴ ποιότητα ἑνὸς κειμένου. Ὁ εἰκονογραφικὸς κανόνας εἶναι μία ἀρχή, ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ κρίνουμε, ἂν μία ἀπεικόνιση εἶναι εἰκόνα ἢ ὄχι. Θέτει τὴν ὁμοιότητα τῆς εἰκόνας μὲ τὴν ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν λειτουργικὴ συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας καὶ καθορίζει αὐτὸ ποὺ συνιστᾶ τὴν ὁμοιότητα αὐτή, δηλαδὴ τὴν αὐθεντικότητα τῆς μετάδοσης τῆς θείας ἀποκάλυψης μέσα στὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα μὲ τὰ μέσα ποὺ ὀνομάζουμε συμβολικὸ πραγματισμό. Ὁ συμβολικὸς πραγματισμὸς τῆς εἰκόνας ἀντανακλᾶ τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.»
    Ένα παράδειγμα του συμβολικού πραγματισμού είναι και το φωτόστεφανο.
    «ὁ φωτοστέφανος στὶς εἰκόνες δὲν εἶναι ἕνα ἁπλὸ στοιχεῖο διακόσμησης τοῦ εἰκονιζομένου, ἀλλὰ ἕνα δογματικὸ στοιχεῖο ποὺ μᾶς δείχνει μὲ τρόπο συμβολικὸ μία ἐκκλησιαστικὴ πραγματικότητα: τὴν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πάνω στὸ ἀνθρώπινο σῶμα τὸ ὁποῖο καταυγάζει, μεταμορφώνει καὶ καθιστᾶ σῶμα πνευματοφόρο. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ, ὁ φωτοστέφανος συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν τεχνοτροπία τῆς εἰκόνας καὶ τὴ σύνολη εἰκαστικὴ ἀπόδοση τῆς μορφῆς ἑνὸς ἁγίου, γι’ αὐτὸ καὶ ἡ εἰκόνα ἀποτελεῖ μία ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στὰ μάτια μας. Ἡ μεταμορφωτικὴ αὐτὴ ἀπόδοση τῆς μορφῆς ἑνὸς ἁγίου μέσα στὶς εἰκόνες καταργεῖ κάθε φυσιοκρατικὴ ἀντίληψη περὶ πορτραίτου καὶ κάνει τὴν εἰκόνα νὰ διαφέρει ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀπεικόνιση· εἶναι τὸ ἰδιαίτερο ἐκεῖνο χαρακτηριστικό, ποὺ προσδίδει σὲ κάθε εἰκόνα τὸν ἱερό της χαρακτήρα, ἴδιον τῆς Ὀρθόδοξης πνευματικότητας.
    Στὶς εὶκόνες ὁ φωτοστέφανος παριστάνεται σὲ τομή, θέλοντας νὰ δείξει, ὅτι ὁλόκληρο τὸ σῶμα τοῦ ἁγίου καταυγάζεται σφαιρικὰ ἀπὸ τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ. Τὸ καθαρό, χωρὶς προσμήξεις καὶ φυσικὲς σκιὲς χρῶμα τοῦ φωτοστέφανου μᾶς ὑπομιμνήσκει δογματικώτατα, ὅτι ἡ λάμψη αὐτὴ δὲν εἶναι φυσικὴ καὶ ἑπομένως κτιστή, ἀλλά ἄκτιστη, ἱκανὴ νὰ μεταμορφώσει τὸν κτιστὸ ἄνθρωπο καὶ νὰ τὸν κάνει ἅγιο, δηλαδή θεάνθρωπο.
    Ἡ μεταμορφωτικὴ αὐτὴ ἀλλαγὴ περιγράφεται θαυμάσια ἀπὸ τὸν Ἀββᾶ Φιλήμωνα στὴ Φιλοκαλία: «Τῇ γὰρ ἀδιαλείπτῳ προσευχῇ καὶ τῇ μελέτῃ τῶν θείων Γραφῶν, ἀνοίγονται τῆς ψυχῆς οἱ νοεροὶ ὀφθαλμοὶ καὶ ὁρῶσι τὸν Βασιλέα τῶν δυνάμεων καὶ γίνεται χαρὰ μεγάλη καὶ πόθος δριμὺς ἐκκαιόμενος τῆς ψυχῆς σφόδρα· καὶ συνεπαιρομένης καὶ τῆς σαρκὸς ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, γίνεται ὁ ἄνθρωπος ὅλος πνευματικός». Ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Συμεὼν τοῦ νέου θεολόγου ἀναφέρεται διεξοδικὰ στὴ θέα τοῦ ἀκτίστου φωτὸς καὶ τῆς μεταμορφωτικῆς του δύναμης πάνω στὸ ἀνθρώπινο σῶμα.
    Περισσότερες λεπτομέρειες θα βρείτε στο βιβλίο του Λεωνίδα Ουσπένσκυ «Θεολογία της εικόνας» (εκδ. Αρμός) και ιδιαίτερα το 9ο κεφάλαιο: Η έννοια και το περιεχόμενο της εικόνας, ενώ για τον μυστικό ή συμβολικό ρεαλισμό σημαντικά στοιχεία προσφέρει η διδακτορική μελέτη του αγίου Μαυροβουνίου, Αμφιλοχίου (Ράντοβιτς), «Το μυστήριον της Αγίας Τριάδος κατά τον άγιον Γρηγόριον Παλαμάν» (εκδ. Πατρ. Ίδρ. Πατερ. Μελετών, Θεσσαλονίκη).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Φιλιππος Μαρκόπουλος25 Μαΐου 2018 στις 1:56 μ.μ.

    Σας ευχαριστούμε πολύ.
    Οι συνάδελφοί μας στις εισηγήσεις τους χρησιμοποιούν ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα για να καταλήξουν σε τελείως διαφορετικό αποτέλεσμα. Επομένως βρισκόμαστε στην καρδιά του προβλήματος και θεωρώ ότι είναι καλό να ξεκαθαρίσουμε ακόμα περισσότερο τις διαφορετικές ερμηνείες.
    Οι αγαπητοί συνάδελφοί μας, στηριζόμενοι στον 82ο κανόνα της Πενθέκτης οικουμενικής Συνόδου, λέγουν ακριβώς, ότι αυτό που εξεικονίζεται είναι (στην Παράδοσή μας) πάντοτε υπαρκτό και ποτέ μια αφηρημένη ιδέα, συναίσθημα κλπ. Επομένως μετά την Σάρκωση και φανέρωση του Χριστού, μπορούμε να έχουμε την εικόνα Του. Τα σύμβολα ανήκουν στην προ Χριστού περίοδο. Οι ισχυρισμοί πχ για την αλληγορία των εικαστικών στοιχείων του προσώπου, (μικρό στόμα, μεγάλα μάτια και μέτωπο, μεγάλα αυτιά, που επιλέγονται για την σημασία τους) δεν ισχύουν, και τα στοιχεία αυτά ορίζουν ένα από πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να αποδοθεί η εικόνα. Διαφορετικά, λέγουν, θα υποχρεωνόμασταν να ζωγραφίζουμε με τον ίδιο τρόπο (τον μόνο σωστό) και δεν θα υπήρχε καμιά εξέλιξη, πράγμα που ιστορικά δεν επιβεβαιώνεται.
    Ο ισχυρισμός ότι η ζωγραφική φόρμα δεν μπορεί να σημαίνει κάτι, ελευθερώνει τον ζωγραφικό τρόπο και εδώ εισάγεται ο ασαφής όρος της ιεροπρέπειας που είναι το σταθερό συστατικό του εκάστοτε ζωγραφικού τρόπου.
    Προσωπικά θεωρώ σημαντική αυτή την κατάθεση των συναδέλφων και απαραίτητη στο να ωθήσει την σκέψη μας σε πιο πλούσια και ξεκάθαρη αντίληψη για την Εικόνα, να μας βοηθήσει να έχουμε επιχειρήματα σε ό,τι λέγεται, και μόνο με την δύναμη του λόγου να φανεί η αλήθεια ή όχι των ισχυρισμών αυτών.
    Υπάρχει τρόπος να υποστηρίξουμε ότι το παραδοσιακό βυζαντινό σχέδιο δεν είναι κενό νοημάτων; Χρησιμοποιεί η εικόνα μια συμβολική γλώσσα για να περιγράψει την εμπειρία της Εκκλησίας η, απλώς, η ζωγραφική φόρμα έχει αποστολή να κάνει λειτουργικό το περιεχόμενο, δηλαδή να το φέρει σε σχέση με τον θεατή;
    Αυτή την πρόκληση που μας προσφέρουν οι συνάδελφοί μας έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
    Φ.Μ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Σπυρίδων Μαρίνης.26 Μαΐου 2018 στις 12:23 μ.μ.

    Αγαπητέ Κε Μαρκόπουλε. Έχετε δίκιο σ’ αυτό που λέτε. Ένας τίμιος αντιρρητικός λόγος όμως, πρέπει να ξεκινάει με τον καθορισμό των εννοιών. Τι σημαίνει σύμβολο, τι σημαίνει αλληγορία, τι σημαίνει εικόνα; Αυτό διευκολύνει την κατανόηση μεταξύ μας αλλά και με τους άλλους. Διαφορετική σημασία έχουν οι όροι αυτοί μέσα στην Εκκλησία (για την εικόνα και την τέχνη της) και διαφορετική μέσα στον κόσμο (για την ζωγραφική). Μερικοί σύγχρονοι αγιογράφοι εσκεμμένα συγχέουν την σημασία τους και διαστρέφουν το πνεύμα τόσο των κανόνων όσο και της ίδιας της τέχνης των εικόνων. Ωστόσο, το επιχείρημά τους περί ιεροπρεπείας πέφτει στο κενό, διότι ακόμα κι ένας ανυποψίαστος πιστός (κυρίως αυτός) από εκκλησιαστικό ένστικτο και μόνον δεν μπορεί να προσευχηθεί μπροστά σε μια τέτοια «εικόνα». Χρέος μας, λοιπόν, είναι να συνδέουμε τα επιμέρους στοιχεία της εικόνας, αλληγορικά και μη, με την εμπειρία της Εκκλησίας δηλαδή των αγίων, να τα ερμηνεύουμε υπό το φως της Ορθόδοξης εμπειρίας δηλαδή της θεολογίας και να αναδεικνύουμε την αλήθεια της που είναι ο Χριστός. Επομένως, όλα μέσα στην εικόνα σημαίνουν κάτι. Τίποτα δεν είναι τυχαίο και άνευ λόγου τοποθετημένο εκεί! Όσο για το ζωγραφικό στοιχείο, προσωπικά το θεωρώ από φαιδρό έως γελοίο επιχείρημα, κι αυτό διότι η ίδια η πράξη της αγιογραφίας είναι ένα εικαστικό γεγονός. Αντίθετα, αυτό που πολεμάει να εξοστρακίσει από την αρχή της δημιουργίας της η τέχνη της εικόνας, δεν είναι το ζωγραφικό στοιχείο αλλά το ατομικό. Κι όπως όλοι γνωρίζουμε το ατομικό στοιχείο μέσα στην Εκκλησία και μέσα στην εικόνα είναι αυτό που καθόρισαν οι Πατέρες μας δια των Συνόδων ως αίρεση. Είναι το αντιεκκλησιαστικό στοιχείο που υπονομεύει την ίδια την Εκκλησία και το έργο της μέσα στον κόσμο. Σήμερα, το ατομικό στοιχείο ταυτιζόμενο με τη ζωγραφική προσπαθεί να εισέλθει νόμιμα μέσα στην τέχνη της εικόνας δια της γνωστής και πανάρχαιας μεθόδου της φυσιοκρατίας. Χρέος, επομένως, όλων εκείνων που το βλέπουν αυτό, αγιογράφων ή θεωρητικών, είναι να το αναδεικνύουν, γραπτώς και προφορικώς, ώστε κάποια στιγμή, Θεού φωτίσαντος, να καταδικαστεί και συνοδικώς από την ηγεσία της Εκκλησίας.
    Και απαντώ στα δύο τελευταία ερωτήματά σας. Φυσικά και υπάρχει τρόπος να υποστηρίξουμε ότι το παραδοσιακό βυζαντινό σχέδιο δεν είναι κενό νοημάτων. Αυτό προσπαθούσα να κάνω ανέκαθεν και προσπαθώ να κάνω λεπτομερέστερα σε μία εργασία που έχει σχεδόν τελειώσει και ελπίζω να δει το φως της δημοσιότητας κάποτε, μέρος της οποίας σας ανέφερα στο προηγούμενο σχόλιό μου. Σαφώς και χρησιμοποιεί η εικόνα μια συμβολική γλώσσα για να περιγράψει την εμπειρία της Εκκλησίας, αφού αποτελεί εικόνα της. Αυτό το γεγονός άλλωστε δίνει στη ζωγραφική φόρμα της εικόνας τον λειτουργικό της χαρακτήρα με κυρίαρχο στοιχείο εκείνο της ενότητας των πάντων ή αυτό που λέτε, ότι προσπαθεί να φέρει σε σχέση το εικονιζόμενο με τον θεατή. Η εικόνα δεν κάνει τίποτα από μόνη της γιατί δεν νοείται αυτόνομα. Ένας καθρέφτης είναι που αντανακλά αυτό που ζούμε μέσα στην Εκκλησία, μέσα στην θεία Λειτουργία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Φιλιππος Μαρκόπουλος26 Μαΐου 2018 στις 6:12 μ.μ.

    Αγαπητέ κύριε Μαρίνη, με μεγάλη χαρά διάβασα όσα είπατε. Ακριβώς αυτή είναι και η δική μου θεώρηση για την εικόνα και είμαι επίσης πολύ χαρούμενος που μας ανακοινώνετε την εργασία σας σχετικά με τον εσωτερικό λόγο των εικόνων. Όπως εσείς, όμοια κι εγώ αντιλαμβάνομαι την εικόνα ως μια εικαστική έκφραση που είναι πλήρης νοημάτων. Κανένα στοιχείο, όπως πολύ σωστά λέτε, δεν τοποθετείται τυχαία , κάθε στοιχείο συνεργάζεται με όλα τα υπόλοιπα προσφέροντας το δικό του επιμέρους νόημα, προκειμένου να καταδειχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, η μία και μοναδική αλήθεια, η εμπειρία του Σώματος του Χριστού, δηλαδή των αγίων της Εκκλησίας.
    Όπως στο εκκλησιαστικό Σώμα βιώνεται η ενότητα εν Χριστώ, όμοια και όλα τα στοιχεία της εικόνας καλούνται να συνδεθούν αρμονικά (εδώ είναι κατά τη γνώμη μου η δεύτερη κατά προτεραιότητα ευθύνη του αγιογράφου), με σκοπό το εκφραζόμενο να είναι ΕΙΚΟΝΑ.
    Κάθε στοιχείο που υπάρχει άνευ νοήματος τυχαία, είτε τοποθετήθηκε με κριτήρια εικαστικά, είτε λόγω της ατομικής αντίληψης του ζωγράφου, αποτελεί παραφωνία και οπωσδήποτε αντιστρατεύεται το παραπάνω ζητούμενο.
    Ίσως αυτή η ανάγκη, να δομείται η εικόνα με στοιχεία που αποκαλύπτουν το εκκλησιαστικό βίωμα, να ευθύνεται –μεταξύ άλλων- και για τον λιτό χαρακτήρα της Ορθόδοξης τέχνης, ο οποίος δεν επιτρέπει στην ατομική καλλιτεχνική άποψη να βρει χώρο έκφρασης. Ο ζωγράφος που δεν προσφέρεται στην υπηρεσία της Εκκλησίας αλλά επιθυμεί την προσωπική του ανάδειξη, είναι υποχρεωμένος να αλλάξει δομικά την εικόνα και όσα περιορίζουν την ατομική του ματιά.
    Δεν είναι λοιπόν τυχαίος ο ισχυρισμός των συναδέλφων για την απουσία συμβολικών αναφορών και του εσωτερικού νοήματος της εικόνας, αφού μόνο με τον τρόπο αυτό ελευθερώνεται το πεδίο για την υποκειμενική ατομική καλλιτεχνική έκφραση. Χωρίς την μυστική της γλώσσα η εικόνα δεν είναι παρά μια κοσμική τέχνη.
    Θα περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον την ολοκλήρωση της εργασίας σας.
    Σας ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία αυτή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. «E.E.E.»26 Μαΐου 2018 στις 9:36 μ.μ.

    Αγαπητοί μας Διδάσκαλοι,

    Σας ευχαριστούμε για την ευαισθησία και τις όμορφες τοποθετήσεις Σας,
    οι οποίες μας βοηθούν τα μέγιστα να εμβαθύνουμε στα ωραία, αλλά δύσκολα
    αυτά θέματα, τα οποία, όπως φαίνεται, κατέχετε άριστα.

    Το θέμα του συμβολισμού στην Ορθόδοξη Εικόνα μας απασχολεί
    αρκετά και όταν ακούσαμε την "ισοπεδωτική" θέση περί απουσίας συμβολικών αναφορών
    και κατά συνέπειαν εσωτερικού νοήματος της εικόνας, απορήσαμε και συλλογισθήκαμε,
    ότι παρερμηνεύετο έτσι ολόκληρη η Ορθόδοξη Εικονολογική μας Παράδοση...

    Εμείς βεβαίως δεν έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις και την ικανότητα, ώστε να καταγράψουμε
    αυτό που αντιλήφθηκε η «εικονολογική συνείδησή» μας, αλλά δόξα τω Θεώ, να που Εσείς, Χάριτι Θεού,
    εστιάζετε τόσο καθαρά το πρόβλημα και καταθέτετε τόσο εμπεριστατωμένα
    και το κυριώτερο, με θαυμαστή συμφωνία, όλα αυτά τα σημαντικά πράγματα.

    Και επειδή ο κ. Μαρκόπουλος είχε προαναφέρει ότι καλό θα ήταν να εξετάζουμε
    την Ορθόδοξη Εικονογραφία σε συνάρτηση με τις άλλες εκκλησιαστικές Τέχνες,
    πράγμα το οποίο θεωρούμε πολύ σωστό, θα καταθέσουμε ένα θαυμάσιο κείμενο,
    το οποίο διαβάζουμε στα περίφημα "ΕΡΓΑ ΑΣΚΗΤΙΚΑ" του Αββά Δωροθέου,
    γιά τον εξαιρετικά πυκνό συμβολισμό στο Μοναχικό Σχήμα των Ορθοδόξων Μοναχών:

    «...Το σχήμα που φοράμε είναι το κολόβιο, που δεν έχει μανίκια, η δερμάτινη ζώνη, το πολυσταύρι και το κουκούλι. Αυτά είναι σύμβολα, και πρέπει να μάθουμε τι σημασία έχουν για μας τα σύμβολα του σχήματός μας.

    Γιατί φοράμε το κολόβιο που δεν έχει μανίκια; Ενώ όλοι οι άλλοι έχουν μανίκια, γιατί εμείς δεν έχουμε; Τα μανίκια είναι σύμβολα των χεριών... δηλαδή δεν έχουμε χέρια για να κάνουμε κάποια πράξη που υπαγορεύει ο «παλαιός άνθρωπος».

    Το κολόβιό μας έχει ακόμα και κάποιο κόκκινο σημάδι. Τι σημαίνει αυτό το κόκκινο σημάδι; Καθένας που μπαίνει στο στρατό του βασιλιά έχει πορφύρα στη χλαίνη του. Γιατί επειδή ο βασιλιάς φοράει πορφύρα, όλοι όσοι ανήκουν στο στρατό του βάζουν πορφύρα πάνω στη χλαίνη τους, δηλαδή το βασιλικό ένδυμα, για να δείξουν μ' αυτό ότι ανήκουν στο βασιλιά και ότι μπαίνουν στο στρατό για χάρη του. Έτσι και εμείς βάζουμε κόκκινο σημάδι στο κολόβιό μας, θέλοντας να δείξουμε ότι γίναμε στρατιώτες του Χριστού και έχουμε υποχρέωση να υπομείνουμε για χάρη Του όλα τα παθήματα, όσα Αυτός υπέμεινε για μας. γιατί και όταν έπαθε ο Κύριός μας, φόρεσε την πορφύρα...

    ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. «E.E.E.»26 Μαΐου 2018 στις 9:37 μ.μ.


    Έχουμε ακόμα και δερμάτινη ζώνη στη μέση μας. Γιατί τη φοράμε; Η ζώνη που φοράμε, συμβολίζει πρώτα ότι είμαστε έτοιμοι να διακονούμε...

    Και ακόμη, όπως ακριβώς η ζώνη γίνεται από νεκρωμένο δέρμα, έτσι και εμείς να νεκρώσουμε τη φιληδονία μας. Γιατί η ζώνη φοριέται πάνω στη μέση μας. εκεί βρίσκονται τα νεφρά, που όπως λέγεται είναι η έδρα των επιθυμιών της ψυχής. Και αυτό σημαίνει εκείνο που λέει ο Απόστολος: «Νεκρώσατε τα μέλη τα επί της γης, πορνείαν, ακαθαρσίαν κ.τ.λ.» (Κολ.3,5)...

    Έχουμε και πολυσταύρι (ανάλαβος). Το πολυσταύρι φοριέται σταυρωτά πάνω στους ώμους μας. Αυτό σημαίνει ότι βαστάζουμε το σύμβολο του σταυρού στους ώμους μας, καθώς λέει: «Άρον τον σταυρόν σου και ακολούθει μου» (Ματθ.16,24). Και τι άλλο σημαίνει ο σταυρός παρά τέλεια νέκρωση, που κατορθώνεται μέσα μας με την πίστη μας στο Χριστό...

    Φοράμε και το κουκούλι. Αυτό είναι σύμβολο της ταπεινώσεως... Το κουκούλι είναι ακόμα σύμβολο της χάριτος του Θεού, γιατί όπως ακριβώς το κουκούλι σκεπάζει και προστατεύει το κεφάλι του παιδιού, έτσι και η Χάρη του Θεού σκέπει το νου μας, όπως λέει το Γεροντικό: «Το κουκούλι είναι σύμβολο της χάριτος του Σωτήρα μας Θεού που μας σκεπάζει το 'ηγεμονικό' και περιθάλπει τη νηπιότητα που μας χαρίζει ο Χριστός, και την προστατεύει από εκείνους που πάντοτε την κτυπούν και επιχειρούν να την πληγώσουν».

    Να λοιπόν, έχουμε ζώνη στην μέση μας, που φανερώνει τη νέκρωση της άλογης επιθυμίας, και πολυσταύρι στους ώμους, που είναι ο σταυρός. Έχουμε και το κουκούλι, που φανερώνει την ακακία και την «εν Χριστώ» νηπιότητα»...

    Καλή Πεντηκοστή!
    Ιεροδ. Γαβριήλ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Σπυρίδων Μαρίνης.27 Μαΐου 2018 στις 10:07 μ.μ.

    Σεβαστέ μου ιεροδ. Γαβριήλ. Θα με συγχωρέσετε αλλά δεν θα αποδεχθώ τον τίτλο του Διδασκάλου κι αυτό όχι για λόγους ταπείνωσης (πόρρω απέχω αυτής)αλλά διότι εις ο Διδάσκαλος, ο Χριστός! Τον προβληματισμό μου πάντα καταθέτω ακόμα κι όταν κρίνω μία γνώμη. Άλλωστε για να το κάνω αυτό, προσπαθώ να διανύσω μία μακρύτερη αναζήτηση από εκείνη του κρινόμενου. Εγώ σας ευχαριστώ για την φιλοξενία στον ιστοχώρο σας και χαίρομαι ιδιαίτερα για την ενιαία αυτή θεώρηση της εικόνας, ενότητα την οποία οφείλουμε να αποδώσουμε στην ενωποιό Χάρη του Θεού! Εγκάρδια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. «E.E.E.»28 Μαΐου 2018 στις 8:53 μ.μ.


    Χρόνια πολλά! Βοήθειά μας ο Παράκλητος!

    Είθε να μας ενώνει πάντοτε στην Αγάπη και την Αλήθεια Του!
    Το ευχόμαστε με θέρμη σε κάθε Θεία Λειτουργία...

    Εμείς οφείλουμε να ευχαριστήσουμε και Εσάς και όλους τους συμμετέχοντες
    στην ωραία και ωφέλιμη συζήτησή μας, "δυνάμει και ενεργείᾳ"...

    Όσο για το "Διδάσκαλοι", όταν το γράφαμε γνωρίζαμε ότι θα "προσκρούσωμε",
    σε διάφορες δυσκολίες, όπως αυτή, την οποία αναφέρετε.
    Ωστόσο, κάπου αλλού ακούσαμε το εξής: "Ούς μεν έθετο ο Θεός εν τη Εκκλησία,
    πρώτον αποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον διδασκάλους...".
    Κι έτσι το αποτολμήσαμε, εφ' όσον πολλοί, "ων πρώτοι εσμέν ημείς"
    διδασκόμεθα σαφώς απο τα γραφόμενα Σας.
    Πάντως Εσείς καλώς δεν το αποδέχεσθε και προς τιμήν Σας, εφ' όσον και ο μαστρο-Φώτης
    έλεγε ότι "στην τέχνη μας δεν υπάρχουν δάσκαλοι. Όλοι είμαστε μαθητές,
    μέχρι γήρατος, ο ένας παλαιότερος από τον άλλον"...

    Και για να επανέλθουμε στο θέμα μας, ευχόμαστε και εμείς να εκδοθή σύντομα
    η εργασία Σας για τα εσωτερικά νοήματα και τους συμβολισμούς στην Ορθόδοξη Εικόνα,
    ώστε να μπορούμε, εκ του ασφαλούς, να τους χρησιμοποιούμε, "με γνώση".

    Ευχαριστούμε!
    Ιεροδ. Γαβριήλ

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)