+++
Ανώνυμος20 Ιανουαρίου 2014 - 9:03 μ.μ.
Για
σας. Θα ηθελα να ρωτησω σαν νεα αγιογραφος , εαν θα πρεπει να κραταει ο
αγιογραφος την ταυτοτητα του την στιγμη της δημιουργιας μεσω προσευχης
ετσι ωστε να πετυχει με την βοηθεια του υψιστου το καλυτερο αποτελεσμα ,
η να προσπαθεί να κανει ενα καλο αντιγραφο χωρις ομως να φαίνεται
πουθενα το στυλ του.
+++
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑντιγραφή σαν μαθητεία και σπουδή, με οδηγό το πρωτότυπο, και όχι μια μηχανική πράξη μίμησης. Όσο υπάρχουν έργα που αισθανόμαστε ότι μας ξεπερνούν, καλούμαστε να σπουδάζουμε την δομή τους. Με τον τρόπο αυτό, πλησιάζουμε συνεχώς στην εσώτερη ουσία της Αγιογραφίας. Όταν αποκτήσουμε - μετά από πολύ χρόνο - σημαντική γνώση, θα ανακαλύψουμε ότι η ελευθερία της έκφρασης στην Εικόνα, βρίσκεται στο τέλος και όχι στην αρχή του δρόμου. Αφήνουμε , λοιπόν, την ταυτότητα μας και όποιο προσωπικό "στυλ" στην άκρη, προκειμένου να τα βρούμε στο τέλος του δρόμου, πλήρη και ανακαινισμένα.
Σας ευχαριστω πολυ !!! τα λογια σας θα τα εχω σαν οδηγο
ΑπάντησηΔιαγραφήΧαίρετε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι εμείς ευχαριστούμε! Πλήρης, ώριμη τοποθέτηση.
Έχουμε μία ερώτηση για την σύνθεση της Ανάστασης, την οποία με την οδηγία Σας
επιχειρήσαμε πέρυσι.
Δεν είχαμε ερευνήσει τότε ένα θέμα, απ' όσο μπορέσαμε να δούμε:
Ποιά πρόσωπα, εκτός βέβαια του Κυρίου, φέρουν φωτοστέφανο.
Στα πρωτότυπα υπάρχουν διαφορές. Εσείς, αλλά και οι άλλοι φίλοι, τι λέτε;
Ευχ.
Νομίζω ότι πρόκειται για την πιο δύσκολη, ερμηνευτικά,σύνθεση. Ο Χριστός κατέρχεται στον Αδη όπου Τον συναντούν οι κεκοιμημένοι. Είναι και αυτοί μαζί μας, θεατές της νίκης πάνω στον Θάνατο. Ανασταίνεται όλη η ανθρωπότητα στα πρόσωπα της Εύας και του Αδάμ. Το τρίγωνο ΧΡΙΣΤΟΣ, ΕΥΑ, ΑΔΑΜ, είναι η κεντρική σκηνή το γεγονός Της Αναστάσεως. Οι Βασιλείς , οι προφήτες και οι δίκαιοι, μα και όλοι οι κάτοικοι του Αδη γίνονται μαζί με μας μάρτυρες του Θαύματος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο φωτοστέφανο που σημαίνει ότι κερδίζονται τα πρόσωπα αυτά θα πρέπει να το έχουν όλοι. Αν η απόδοση με φωτοστέφανο είναι εσχατολογική, οπωσδήποτε θα πρέπει και ο Αδάμ και η Εύα αλλά και οι δίκαιοι να το φέρουν. Θα πρέπει να είναι εσχατολογική η παρουσίαση με φωτοστέφανο αφού
η εικόνα προηγείται της Πεντηκοστής. Επίσης είναι λάθος να εμφανίζονται άλλα πρόσωπα εκτός του Αδάμ και της Εύας μέσα στους τάφους, αν θέλουμε να διατηρήσουμε σαφή την ερμηνεία της εικόνας.
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ελάχιστες παλαιές συνθέσεις, πάντως, φέρουν φωτοστέφανο οι προπάτορες.
Βεβαίως αυτό είναι παράδοξο, κυρίως όταν οι Προφήτες έχουν. Ίσως έχει κάποια εξήγηση.
Επίσης, κάτι άλλο που δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε είναι το πως
σε αρκετές περιπτώσεις έχουν φωτοστέφανο μόνον όσοι βρίσκονται
δεξιά του Χριστού, ενώ οι αριστερά όχι, όπως βέβαια και οι προπάτορες...
Όπως σας προανέφερα, για την εικόνα αυτή, υπάρχουν όλες οι δυνατές παραλλαγές! Πράγματι, εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι όλες οι εικόνες περιγράφουν το γεγονός διαφορετικά. Αυτό μάλλον οφείλεται σε επανάληψη αρχικού λάθους που έγινε λόγω της δυσκολίας του θέματος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Εικόνα της Αναστάσεως δεν μπορεί βέβαια να έχει πολλές διαφορετικές εκδοχές. Και μόνο με την διδασκαλία μπορούμε να προσδιορίσουμε τις σωστές παραμέτρους.
Προσωπικά, αναζητώ λόγους για θέματα που δεν είναι κατανοητά, όταν υπάρχει σταθερή όμοια επιλογή στην περιγραφή, κάτι που δεν συμβαίνει εδώ. Και, πάντως, μιλώντας για την Ανάσταση της ανθρωπότητας στα πρόσωπα των προπατόρων, δεν θα πρέπει το φωτοστέφανο να είναι αυτονόητο;
Επίσης, αν όλοι εξέρχονται από τα μνημεία, τελευταίοι εξέρχονται ο Αδάμ και η Εύα; Είναι προφανές ότι στα δύο αυτά πρόσωπα συμβολίζεται όλη η ανθρωπότητα και η κατάργηση του Θανάτου εορτάζεται τόσο για τους εν ζωή όσο και για τους κακοιμημένους που, για τον λόγο αυτό, βρίσκονται ήδη εκτός Αδου, σε ανώτερο επίπεδο από αυτό των προπατόρων . Είναι, πιστεύω, λάθος να μην πατούν οι λοιποί σε στερεό έδαφος, όπως είναι λάθος να ζωγραφίζονται τα μνήματα πάνω στο έδαφος και όχι στο κενό του Αδη.
Το ότι υπάρχουν όλες οι παραλλαγές σε όλα τα θέματα, μας οδηγεί σε μια ευθύνη για το ξεκαθάρισμα του Θέματος, και νομίζω τον λόγο έχουν οι Πνευματικοί οδηγοί.
Συμφωνούμε για τα φωτοστέφανα των Προπατόρων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν όμως, όπως πιστεύουμε ότι συμβαίνει, εξέρχονται πρώτοι αυτοί, (οι Αδάμ και Εύα) από τα μνήματα,
και μετά "συν αυτοίς" όλοι οι υπόλοιποι, δεν είναι αυτονόητο ότι θα πρέπει
επίσης να βρίσκονται ολοι εντός μνημάτων;
Δεν επιμένουμε. Απλώς, καλό θα ήταν να ξεκαθαρίσουμε τα ερωτήματα μας προς τους Πνευματικούς Οδηγούς,
όπως πολύ σωστά προτείνετε να γίνει...
Για τον λόγο αυτό, θεωρώ ότι η Εικόνα έχει 3 επίπεδα . Το πρώτο είναι οι κεκοιμημένοι, το δεύτερο είναι το γεγονός της Αναστάσεως και το τρίτο είμαστε εμείς. Διαφορετικά, θα φαίνεται ότι μόνο ο Αδάμ και η Εύα σύρονται ενώ οι λοιποί σηκώθηκαν μόνοι τους.
ΔιαγραφήΕίναι πολλά που θα πρέπει να απαντηθούν λοιπόν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαί, είναι καλό να κατανοούμε τι κάνουμε και γιατί.
Ένα άλλο ερώτημά μας είναι για τα φωτοστέφανα.
Κατά πόσο είναι απαραίτητα γενικώς και σε ποιές περιπτώσεις
μπορούν να παραλειφθούν...
Γνωρίζετε, πιστεύω, πως θεωρώ το φωτοστέφανο απολύτως απαραίτητο στοιχείο. Δεν μπορώ να δω κανένα λόγο για την παράλειψή του .
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, το γνωρίζουμε. Όμως, στην εικονολογική μας παράδοση υπάρχουν περιπτώσεις
όπου το φωτοστέφανο παραλείπετε για συνθετικούς λόγους.
Π.χ. σε ορισμένες πολυπρόσωπες συνθέσεις, αλλά και σταθερά σε ορισμένες Εικόνες της Παναγίας
το φωτοστέφανο του Κυρίου, όπως στην Καρδιώτισσα και την Πελαγονίτισσα.
Τι λέτε γι' αυτές τις περιπτώσεις;
Πρόκειται για περιπτώσεις που προτιμήθηκε η ιδιαίτερη σύνθεση σε βάρος της συμβολικής γλώσσας. Το ίδιο συμβαίνει και στις πολυπρόσωπες συνθέσεις όπου τα πολλά φωτοστέφανα φαίνεται να λειτουργούν σε βάρος της σύνθεσης. Επιμένω, πάντως να θεωρώ την παρουσία του φωτοστέφανου ως στοιχείο που κάνει την "διαφορά". Είναι η σφραγίδα της Εικόνας. Όλη η ουσία της πίστης, δεν έχει να κάνει με την απόκτησή του;
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν έχουμε αντίρρηση. Έτσι είναι, πράγματι.
Ευχαριστούμε!
Καλησπέρα σας !
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα!
Καλημέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν λέτε παιδικό τμήμα Αγιογραφίας, τι εννοείται ; από ποιες ηλικίες ξεκινάνε και τι είδους μαθήματα παραδίδονται ;
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα!
Πρόκειται για τμήμα, το οποίο παρακολουθούν κυρίως παιδιά του Δημοτικού.
Παραδίδονται βασικά Μαθήματα σχεδίου και χρώματος.
Το κύριο μέλημα βέβαια είναι να δημιουργηθεί η θεωρητική-πνευματική βάση
για την περαιτέρω εξέλιξη όσων από αυτά στο μέλλον υπηρετήσουν σ' αυτό το πόστο την Εκκλησία.
Αυτό άλλωστε διαφαίνεται καθαρά μέσα από τα φωτο-χρονικά που δημοσιεύονται
και στο Ιστολόγιο αυτό...
Ευχ.
Θεωρείτε ότι είναι θεμιτό, από παιδαγωγικής άποψης, να ασχολούνται από τέτοια ηλικία με το σχέδιο ; Επειδή έχω δει κάποιες φωτογραφίες στο ιστολόγιό σας με τα παιδιά να αντιγράφουν σχέδια...
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, από την μικρή προσωπική μας πείρα μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε...
Έχετε ίσως να προτείνετε κάτι άλλο; Είμαστε πάντοτε ανοικτοί σε κάθε καλή πρόταση
που θα βοηθήσει το δύσκολο αυτό εγχείρημα...
Ευχ.
... δεν έχω να προτείνω κάτι άλλο, αλλά θα ήθελα να σας παρουσιάσω ένα διαφορετικό σκεπτικό, όσον αφορά το στάδιο της αντιγραφής σε αυτήν την τρυφερή ηλικία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι διαπιστωμένο ότι τα παιδιά μέχρι την ηλικία της εφηβείας, ζωγραφίζουν, στην πλειοψηφία τους, με έναν χαρακτηριστικό τρόπο. Βλέπουμε δηλαδή ότι δεν θα κάνουν το σπίτι όπως φαίνεται από έξω (έναν τοίχο με κεραμίδια), αλλά διάφανο, και μέσα σε αυτό όλα τα πράγματα που θέλουν να μας παρουσιάσουν, ένα τραπέζι, μία καρέκλα, την λάμπα που ανάβει και διάφορα αντικείμενα που θεωρούν ότι είναι άξια λόγου αναφοράς. Περίπου έτσι κινούνται τα περισσότερα παιδιά. Στην πραγματικότητα δηλαδή μας παρουσιάζουν αυτά που έχουν στο μυαλό τους, για την κάθε θεματολογία κι όχι αυτά που βλέπει το μάτι τους. Αυτή η δισδιάστατη απεικόνιση, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι είναι πάρα πολύ κοντά στην Ορθόδοξη ζωγραφική γλώσσα. Το στάδιο όμως της αντιγραφής, να ζωγραφίζουμε αυτό που βλέπουμε δηλαδή, πιστεύω πως στραγγίζει την φαντασία τους και την αντικαθιστά με την εικονική πραγματικότητα, πολύ πρώιμα.
Να σταματήσω όμως κάπου εδώ, περιμένοντας την άποψη σας.
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστούμε! Όλα σωστά. Μόνο μία διαφοροποίηση έχουμε στις ορθές θέσεις, τις οποίες έχετε την καλωσύνη να καταθέσετε.
Δεν θα λέγαμε "στραγγίζει" όσον αφορά την φαντασία, αλλά μάλλον καλλιεργεί/καθοδηγεί (άρα παιδαγωγεί), και γιατί όχι; οριοθετεί.
Επίσης, γνωρίζετε ασφαλώς, ότι η Ορθόδοξη Εικόνα και άρα η αντιγραφή της βοηθάει τα μέγιστα
όλους μας στην συνειδητοποίηση της "πραγματικής εικονικότητας", σε αντιδιαστολή με την φυσιοκρατική θρησκευτική ή όχι ζωγραφιά, η οποία πράγματι δημιουργεί μιά ψευδαίσθηση. Αυτό, το οποίο αναφέρετε ως "εικονική πραγματικότητα"....
Ευχ.
Καλημέρα ! (αν και καθυστερημένα λόγω υποχρεώσεων)
ΔιαγραφήΘα μου επιτρέψετε να διατηρήσω τις επιφυλάξεις μου για την "πραγματική εικονικότητα" σε αυτήν την ηλικία.
Ίσως να είναι λίγο βαριά η έκφραση "στραγγίζει", που χρησιμοποίησα, αλλά ήθελα να καταδείξω το πόσο σημαντικό είναι τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία να λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο. Άλλωστε είναι φυσιολογική αυτή η λειτουργία κι άρα εκ Θεού. Άλλο πράγμα η κατήχηση κι άλλο πράγμα η προσπάθεια επιβολής ενός τρόπου, τονίζω μη φυσικού γι' αυτήν την ηλικία, αντίληψης των πραγμάτων.
Ευχ.
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://www.agiazoni.gr/videos.php?videoid=37148224559882148487
Μου έστειλαν την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του κ. Κόρδη, στην οποία θίγονται πολύ ενδιαφέροντα θέματα που αφορούν την ουσία της αγιογραφίας. Νομίζω, αξίζει να την παρακολουθήσουμε. Με αφορμή την συζήτηση αυτή, θα ήθελα να θέσω σε όλους τους φίλους, το παρακάτω ερώτημα:
Αναφέρθηκε στην εν λόγω συζήτηση, αλλά, και στην δική μας επίσης, ότι «η αγιογραφία είναι η έκφραση της εμπειρίας του εκκλησιαστικού σώματος». Πρόκειται για την ΚΟΙΝΗ εμπειρία των Χριστιανών, επομένως δεν πρόκειται για κάποια υποκειμενική θεώρηση και αίσθηση. Πως αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, αυτήν την κοινή μας, εμπειρία; Παρακαλώ, ας κάνουμε μια προσπάθεια να την προσδιορίσουμε.
Καλημέρα !
ΑπάντησηΔιαγραφήΌντως πολύ ενδιαφέρουσα η συζήτηση που μας υποδείξατε. Αν μου επιτρέπετε, θα προτιμούσα να ξεκινήσουμε από τον ορισμό του τι είναι παράδοση. Πιστεύω πως μετά από αυτόν τον ορισμό (ο λόγος είναι καθαρά ιεραρχικός) μπορούμε να εμβαθύνουμε και να καταλήξουμε στην " έκφραση της εμπειρίας του Εκκλησιαστικού σώματος".
Σημείωση : με κάλυψε απόλυτα στην ομιλία του ο κ. Κόρδης, περίπου στο 46ο λεπτό σε ότι αφορά την προσαρμογή της Εικονογραφίας, εικαστικά πάντα, μέσα στον χώρο.
Να ζητήσω συγνώμη για την πρόωρη παρέμβασή μου με ένα νέο θέμα. Μεσολάβησε κάποιος χρόνος και θεώρησα πως δεν θα υπάρξει συνέχεια. Προτείνω να εξαντλήσουμε το πρώτο θέμα πριν δούμε το επόμενο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜέσα στην ίδια (;) λογική θα ρωτούσα επίσης αν ο νηπιοβαπτισμός συνιστά επιβολή πάνω στην ανθρώπινη ελευθερία. Δεν ξέρω αν μπορούμε να δούμε την σύνδεση των δύο αυτών ζητημάτων. Αν δηλ. η πρώιμη μάθηση μιας ζωγραφικής μεθοδολογίας, συνιστά επιβολή, γιατί δεν συνιστά επίσης επίβολή η "βίαιη" ένταξη σε ένα θρησκευτικό χώρο;
Νομίζω πως δεν είναι πολύ επιτυχής ο παραλληλισμός που θέσατε. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με την αντίληψη του ανθρώπου για την πραγματικότητα, ενώ στην άλλη (στο Βάπτισμα), πέραν βέβαια του πιο βασικού γεγονότος, ότι είναι ένα από τα επτά Μυστήρια της Εκκλησίας, έχουμε να κάνουμε με την λύτρωση του ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα. Επομένως, πιστεύω, πως δεν μπορούμε να τα βάλουμε στην ίδια ζυγαριά για να τα συγκρίνουμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα ήθελα να ξεκαθαρίσω σε αυτό το σημείο, ότι η υποκειμενική μου αναφορά, σε ότι αφορά την εκμάθηση της αντιγραφής σε μικρά παιδιά, είναι βγαλμένη από προσωπική μου εμπειρία. Την κατέθεσα επειδή μου έγινε παλαιότερα ανάλογη πρόταση. Όμως αρνήθηκα διότι μου φάνηκε εξαιρετικά ανορθόδοξο να προσπαθήσω να αλλοιώσω μια φυσιολογική διαδικασία, χωρίς να έρθει το πλήρωμα ενός ορισμένου χρόνου. Πιστεύω δηλαδή ότι αυτό το στάδιο θα πρέπει να αναπτυχθεί όταν το επιτρέψει η ηλικία.
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΧαίρετε!
Πράγματι, πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη! Ευχαριστούμε που την φέρατε στην συζήτησή μας, ώστε να αντλήσουμε
από αυτήν ωφέλιμα διδάγματα.
Το ερώτημά Σας είναι για εμάς δύσκολο να απαντηθεί. Αλλά για καλή συγκυρία πρόσφατα είχαμε διαβάσει κάτι,
που νομίζουμε ότι μας δίνει έτοιμη την απάντηση.
Δεν θα Σας κουράσουμε με εκτενή αναφορά, αλλά ούτε και με ανάλυση του συμπυκνωμένου λόγου, τον οποίο καταθέτουμε.
Άλλωστε θα χρειαζόταν αρκετός χρόνος για κάτι τέτοιο και δεν τον έχουμε.
Πιστεύουμε λοιπόν, αν βέβαια δεν κάνουμε λάθος στην ερμηνεία όσων διαβάσαμε, ότι η ΚΟΙΝΗ εμπειρία των Χριστιανών έγκειται στην ΚΟΙΝΗ μετοχή μας στον Χριστό...
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, πάλι εμφανίσθηκαν τα τελευταία σχόλια, "κατόπιν εορτής". Δεν πειράζει όμως.
Ευχαριστούμε αδ. Δημοσθένη για την κατάθεση της θέσης Σας,
για την οποία όμως υπάρχει η απάντηση σε όσα ήδη μας έχετε δηλώσει στην αρχή.
"...Αυτή η δισδιάστατη απεικόνιση (ο τρόπος δηλ. που ζωγραφίζουν τα παιδιά),
μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι είναι πάρα πολύ κοντά στην Ορθόδοξη ζωγραφική γλώσσα", μας γράφετε.
Επομένως, μήπως "το πλήρωμα του χρόνου" είναι ακριβώς αυτή η ηλικία, όπου το παιδί φυσικά
ζωγραφίζει με αυτήν την γλώσσα; Πιστεύουμε, -και εδώ έχουμε εμείς αρκετά αρνητικές εμπειρίες-, ότι
πολύ δύσκολα οι μεγαλύτερες ηλικίες θα αποδεχθούν και θα οικειοποιηθούν τον Ορθόδοξο τρόπο ζωγραφικής...
Η αναφορά του αγαπητού κ. Φ.Μ. στον νηπιοβαπτισμό πιστεύουμε ότι είναι πολύ σωστά τοποθετημένη στο σημείο αυτό.
Υποθέτουμε ότι βλέπει το Μυστήριο του Βαπτίσματος, όχι απλώς και μόνον ως "λύτρωση του ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα", αλλά και κάπως αλλιώς. Γι' αυτό μπορεί να το παραλληλίζει, νομίζουμε πολύ επιτυχώς, με το θέμα για το οποίο συζητάμε. Αλλά θα αφήσουμε τον ίδιο να μας εξηγήσει γιατί. ...
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα!
Κατ' αρχάς να ζητήσω συγγνώμη για την μεγάλη απουσία μου.
Προσωπικοί λόγοι το τελευταίο διάστημα δεν με άφησαν να παρακολουθήσω
την συζήτησή μας όσο συχνά και προσεκτικά θα ήθελα και ούτε να συμμετάσχω.
Εύχομαι λοιπόν έστω και με αρκετή καθυστέρηση Χρόνια Πολλά και Καλή Χρονιά σε όλους!
Το θέμα που έθιξε ο αγαπητός κ. Δημοσθένης το σκέφθηκα λίγο και μου φαίνεται ότι τα μαθήματα
σχεδίου-αντιγραφής στις παιδικές ηλικίες είναι το ίδιο όπως τα αντίστοιχα σχολικά μαθήματα.
Και εκεί τα παιδιά μαθαίνουν αντιγράφοντας, χωρίς να στερούνται την ελευθερία τους.
Ίσα - ίσα, νομίζω ότι αυτό τα βοηθάει για να μπορέσουν αργότερα να εκφρασθούν πραγματικά ελεύθερα.
Πως αλλιώς μπορεί να γίνει; Αυτή τη σκέψη ήθελα να καταθέσω για το θέμα αυτό.
Δεν έχω ακούσει ακόμη την συνέντευξη του κ. Κόρδη, αλλά ελπίζω να το καταφέρω σύντομα
και να επανέλθω.
Καλημέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια να μην παρεξηγηθώ. Ο προβληματισμός μου αφορά την έννοια της αντιγραφής σε μικρά παιδιά κι όχι την εκμάθηση της Εικονογραφίας. Διαφορετικά θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε και την κατήχηση ως στέρηση της ελεύθερης βούλησης, πράμα που δεν συμφωνώ. Πιστεύω πως η πρακτική της αντιγραφής (και μόνον αυτής) θα πρέπει να ξεκινά σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΧαίρετε!
Δεν νομίζουμε ότι υπάρχει θέμα παρεξήγησης. Καθένας μας είναι ελεύθερος να καταθέτει τις απόψεις του,
ώστε με την συμφωνία ή την αντιπαράθεση η αντίληψή μας γύρω από κάθε θέμα που συζητάμε να γίνει τουλάχιστον ευρύτερη.
Έτσι, θα μας βοηθούσατε αν γίνετε λίγο πιό σαφής. Σε ποιές ηλικίες συγκεκριμένα πιστεύετε ότι είναι καλά να ξεκινάει
η αντιγραφή;
Ευχ.
Χαίρετε!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜια βλάβη στην περιοχή μας στερεί την επικοινωνία, τηλεφωνική και ιντερνετ. Θα επανέλθω μόλις αποκατασταθεί.
ευχ.
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜέχρι να λυθεί το τεχνικό πρόβλημα στην περιοχή μου, νομίζω πως μπορούμε να συνεχίσουμε στην εξέταση του δικού μου ερωτήματος, ξεκινώντας από τον όρο Παράδοση. Αφού η ένσταση του αγαπητού Δημοσθένη είχε να κάνει με το τεχνικό μόνο μέρος –της αντιγραφής δηλ.- δεν έχει πράγματι θέση η αναφορά μου στον νηπιοβαπτισμό. Πάντως, θυμάμαι πως μόνο στις μικρές ηλικίες η ζωγραφική ήταν χωρίς κανόνες. Στο δημοτικό σχολείο από την Γ΄τάξη αντιγράφαμε τα σχέδια των βιβλίων. Και σε μένα είχε ζητηθεί να διδάξω αγιογραφία σε παιδί της Ε΄ δημοτικού, αλλά δεν δέχτηκα, θεωρώντας πως είναι πρώιμο, και είχα προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση που οδηγός θα ήταν το παιδί. Θέλω να πω, ότι πάντα και για κάθε ηλικία, υπάρχει η δυνατότητα για μάθηση , αρκεί το κάθε περιεχόμενο να δίνεται με τρόπο ανάλογο της ηλικίας. Όμως δεν είμαι ειδικός για να έχω μια πιο επιστημονική άποψη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα!
Πιστεύουμε ότι τα σύγχρονα παιδιά, που κυριολεκτικά βομβαρδίζονται από νήπια
με όλα τα δυσώδη σκουπίδια της εκπεσμένης μας φαντασίας, την οποία οι Πατέρες
αποκαλούν, -όπως και είναι-, "γέφυρα των δαιμόνων", αξίζει να προστατευθούν από αυτήν την ηλικία
μέσα στην "στοργική αγκαλιά" της αντιγραφής. Όχι βέβαια της καταναγκαστικής και αδιάκριτης, αλλά αυτής
που τα ίδια αποδέχονται με χαρά και εκτελούν αβίαστα, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους.
Το θέμα είναι και εδώ, όπως καταλαβαίνουμε βαθειά πνευματικό, γι' αυτό και είδαμε
επιτυχή τον παραλληλισμό του με τον νηπιοβαπτισμό...
Ευχ.
Μάλλον αδυνατώ να καθορίσω επακριβώς την ουσία στο σκεπτικό μου, όσον αφορά την αντιγραφή και μόνον αυτή. Με αποτέλεσμα να γενικεύεται το όλο θέμα σε άλλους παραμέτρους. Προς το παρόν πιστεύω πως είναι καλύτερα να εστιάσουμε στην ομιλία του κ. Κόρδη, στην οποία η τοποθέτησή του για το τι είναι παράδοση, έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον και μάλιστα μας αφορά άμεσα ...
ΑπάντησηΔιαγραφήΌλα είναι εντάξει τώρα και μπορώ να σας παρακολουθώ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Δημοσθένης ξεκαθάρισε ότι η ένσταση του αφορούσε και μόνο το γεγονός της αντιγραφής και όχι του περιεχομένου της αντιγραφής. Νομίζω ότι και εσείς όπως και εγώ αρχικά, καταλάβαμε λάθος ότι εννοούσε την αγιογραφία. Το αναφέρω για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις.
Στην συζήτηση του κ Κόρδη υπάρχουν δύο σημεία-αναφορές σχετικά με το τι είναι ΠΑΡΑΔΟΣΗ. Στην πρώτη λέγεται ότι παραδοσιακό είναι ‘ότι είναι λειτουργικό και στην δεύτερη, ότι η κατανόηση του λόγου που διακρίνει τα σταθερά από τα μεταβλητά στοιχεία οριοθετεί, αφενός μεν τον παραδοσιακό χαρακτήρα, και αφετέρου, την προσωπική δυνατότητα έκφρασης του αγιογράφου. Είναι επίσης φανερό ότι εκτιμάται ως αστοχία η αντιγραφή των έργων των παλαιών δασκάλων, χωρίς κάποια διαφοροποίηση. Επίσης γίνεται φανερό με λογική αναγωγή ότι οι γνήσιοι και ικανοί θα διαφοροποιηθούν στην γραφή τους ενώ οι ασήμαντοι θα παραμείνουν στην αντιγραφή.
Η πρώτη μου εντύπωση από τις παραπάνω θέσεις είναι ο αγιογράφος είναι ο εμπνευστής και οδηγός της καλλιτεχνικής έκφρασης της Εκκλησίας, αυτός που οφείλει να συμβάλλει με την προσωπική του ευαισθησία και γνώση στη εξέλιξη της παραδοσιακής Τέχνης.
Μια δεύτερη παρατήρηση είναι καλούμαστε να κατανοήσουμε την παράδοση, κατανοώντας τα συστατικά της αγιογραφίας, τα σταθερά και μεταβλητά στοιχεία, και αυτό μου φαίνεται παράδοξο. Γιατί μοιάζει να προηγείται η αγιογραφία και να έπεται ο Λόγος ύπαρξής της.
Παράδοση (Εκκλησιαστική), κατά την γνώμη μου, είναι το κεντρικό σημείο της εμπειρίας του Εκκλησιαστικού σώματος, είναι ο Χριστός. Οτιδήποτε κάνει φανερή Την Παρουσία Του Χριστού είναι παραδοσιακό γιατί μεταφέρει την μαρτυρία που είναι η ζωή των Χριστιανών. Ο χαρακτήρας αυτής της Παράδοσης, για τον λόγο που ανέφερα, είναι Ιερός και ένας παραδοσιακός τρόπος που φανερώνει Τον χριστό ΔΕΝ έχει ημερομηνία λήξης και ούτε αφορά μια εποχή και μόνο. Το έργο των περασμένων εποχών δεν κρίνεται ποτέ ως παρωχημένο και ξεπερασμένο και είναι πάντοτε διαχρονικό και αιώνιο, αφού συνδέθηκε με τον χώρο της αφθαρσίας. Αυτό που διακρίνει τις εποχές, δεν είναι ο διαφορετικός τρόπος καλλιτεχνικής έκφρασης, αλλά η πνευματικότητα που κατορθώνεται στο Εκκλησιαστικό σώμα. Αν ο 14ος και 15ος αιώνας μας πρόσφερε αυτά τα απίστευτα έργα, αυτό οφείλεται στην πνευματική ωρίμανση της εκκλησίας σε όλους τους τομείς.
Αν η Πνευματικότητα είναι το μέτρο, η Πνευματικότητα, δηλαδή η φανέρωση Του Χριστού στην ζωή των ανθρώπων, τότε η αναζήτηση για την εξέλιξη της Τέχνης μοιάζει να αντιστρέφει τους όρους και το μέτρο να γίνεται η ικανότητα του αγιογράφου. Με την αντιστροφή των αξιών, ο αντιγραφέας είναι ασήμαντος.
Αν η Πνευματικότητα είναι το μέτρο, η αντιγραφή μπορεί να είναι οδός άσκησης όμοια με την μίμηση της ζωής των μεγάλων Αγίων που με την σειρά τους έγιναν μιμητές Του χριστού. Στην θεώρηση αυτή, ο αγιογράφος είναι, πράγματι ασήμαντος αλλά με ένα τρόπο ζητούμενο. Το τελευταίο όμως είναι βίωμα και δεν μπορεί να περιγραφεί.
Θα περιμένω τις δικές σας σκέψεις
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα!
Μόλις κατορθώσαμε να ακούσαμε κάπως με προσοχή τα περί παράδοσης του κ. Κόρδη
και βέβαια να διαβάσουμε την ένστασή Σας.
Θα μας επιτρέψετε να μελετήσουμε και τα δύο λίγο καλύτερα, πριν καταθέσουμε κάποια άποψη.
Στο μεταξύ θα επιμείνουμε ότι μας ενδιαφέρει ειλικρινά η κάθε βοήθεια, οποιαδήποτε πρόταση για κάτι καλύτερο,
περισσότερο λειτουργικό, στην προσπάθειά μας με τα παιδιά.
Γι' αυτό και λυπούμαστε που οδηγήσαμε άθελά μας, με την επίμονη πλην ειλικρινή κατάθεση μας,
τον αγαπητό Δημοσθένη σε δυσκολία και ζητούμε συγγνώμη γι' αυτό...
Ευχ.
Είναι ανάγκη να γίνουν κάποιες διευκρινήσεις. Ένας καλός φίλος και συνάδελφος μου είπε πως από την κατάθεσή μου προκύπτει ότι είμαι σαφώς υπέρ της αντιγραφής……………………
ΑπάντησηΔιαγραφήΛοιπόν δεν δέχομαι να συζητήσω στην βάση του ερωτήματος αντιγραφή η ανανέωση. Είναι ένα δίλλημα που δεν αφορά το εκκλησιαστικό ήθος. Είναι προβληματισμός στηριγμένος σε κριτήρια κοσμικά. Η σκέψη μου ξεκινά από την παραδοχή ότι αφού η εικόνα εκφράζει ένα πνευματικό περιεχόμενο, μοιραία οι εικόνες στην κάθε εποχή, καθρεπτίζουν την πνευματικότητα που το εκκλησιαστικό σώμα βιώνει.
Εντελώς φυσικά, και χωρίς ανάλογους προβληματισμούς, η εικονογραφία εξελίχτηκε στον χρόνο. Σαν αποτέλεσμα του πνευματικού αγώνα που αύξανε σε θεολογία και η εικόνα εμπλουτιζότανε ώστε να μπορεί να περιγράψει με μεγαλύτερη πληρότητα την κοινή εμπειρία. Εντελώς φυσικά, ακολούθησε μακρά περίοδος υποβάθμισης της εικονογραφίας, μια άλλη άλωση, που έφτασε σχεδόν στην πλήρη αμφισβήτηση της αξίας των θαυμάτων που μας παραδόθηκαν. Η στροφή στην Ζωντανή Παράδοση που έγινε με την συμβολή του Μεγάλου δασκάλου Φώτη Κόντογλου ήταν από μόνη της γεγονός αρκετό, ώστε να ξαναφουντώσει η πνευματική φλόγα των Ορθόδοξων Εικόνων.
Πολύ συνοπτικά όλα αυτά για να πω ότι κανείς δεν δικαιούται να επιβάλει την αντιγραφή η να προτρέπει στην ανανέωση. Το ζητούμενο για την εκκλησία δεν είναι η Τέχνη αλλά ο Χριστός. Στον βαθμό που συνδεόμαστε μαζί Του αυτόματα όλα αναβαθμίζονται. Υπάρχει στην παράδοσή μας ο καλλιτέχνης; Η δική μου απάντηση είναι ΟΧΙ. Ο απόστολος Παύλος το δείχνει στους λόγους του με τον καλύτερο τρόπο. Όσο υπάρχει ο καλλιτέχνης δεν υπάρχει χώρος για Τον Χριστό.
Φανταστείτε να χρειάζεται να εξηγηθούν αυτά. Η «δημοκρατική» μας συνείδηση έχει τα δικά της ισχυρά επιχειρήματα, μα εγώ θα επιμείνω λέγοντας ότι κριτήριο είναι πάντοτε η Πνευματικότητα της κάθε εποχής. Και στην δική μας εποχή οι εκκλησίες γεμίζουν από χριστιανούς που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν το Ευαγγέλιο.
Καλησπέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα ήθελα, πριν καταθέσω την γνώμη μου και με αφορμή τις σκέψεις του αγαπητού κ. Φίλιππου μια, πιστεύω, πολύ ουσιώδη διευκρίνηση. Εάν και σε τι διαφέρει μία χειροποίητη Εικόνα από ένα φωτοαντίγραφό της. Πιστεύω πως το ερώτημα αυτό θα οικοδομήσει την βάση της συζήτησης.
Ευχ.
Το φωτοαντίγραφο δεν είναι αντικείμενο τέχνης. Δεν είναι μοναδικό και δεν παράγεται με καλλιτεχνική διαδικασία. Ανήκει στο χώρο της φωτογραφίας και όχι της ζωγραφικής. Καμία σχέση με την εικόνα δεν μπορώ να δώ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑκόμα και στο περιεχόμενο, παρόλο που είναι ίδιο και μπορεί να υποκαταστήσει την εικόνα, αφού διατηρεί την σχέση του θεατή με το εικονιζόμενο, δεν έχει – ως αντίγραφο – την αυθεντικότητα και τα υλικά που συστήνουν την πρωτότυπη ποιότητα, με αποτέλεσμα να είναι πάντοτε αυτό που είναι, δηλαδή, ένα υποκατάστατο του αυθεντικού.
Καλησπέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα συμφωνήσω με την πρώτη παράγραφό σας.
Όσον αφορά την δεύτερη παράγραφο γεννάται μια εύλογη απορία. Υπάρχει κάποια λειτουργική διαφορά (που είναι και η ουσία της ύπαρξης της Εικόνας στην Εκκλησία μας) ενός αντιγράφου Εικόνας δια χειρός και της ίδιας Εικόνας φωτοτυπημένη ;
Νομίζω πως ήδη απαντήθηκε η απορία σας. Η εικόνα είναι αυτό που γνωρίζουμε, ενώ το φωτοαντίγραφο ΔΕΝ είναι εικόνα. Ως προς το λειτουργικό μέρος, γνωρίζετε ασφαλώς πολλούς Ναούς και μονές που λόγω έλλειψης χρημάτων, έχουν στο Τέμπλο, χάρτινα αντίγραφα. Δεν είναι προτιμότερο από το να ήταν άδεια; Αυτό δεν σημαίνει πως θα σκεφτούμε διαφορετικά. Το δεχόμαστε μόνο από οικονομία, συγκαταβατικά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπιπλέον, δεν ξεχνάμε ότι η Εικόνα είναι τελικά ένα μέσον, ένα βοήθημα, και στο επίπεδο αυτό, μπορεί το ευτελέστερο χαρτί να επιτελέσει άριστα τον ίδιο σκοπό. Όμως τα όρια δεν συγχέονται. Άλλο το αντίγραφο και άλλο η Εικόνα.
Εκεί θέλω να καταλήξω αγαπητέ μου κ. Φίλιππε. Και μάλιστα να υποστηρίξω και παλαιότερη τοποθέτησή μου που αφορά την αντιγραφή. Δεν μπορώ να διακρίνω καμία διαφορά στον λειτουργικό χαρακτήρα μιας Εικόνας που είναι πιστό αντίγραφο με το χέρι από μία ανάλογη που είναι πιστό αντίγραφο από μια μηχανή. Μάλιστα στην πρώτη περίπτωση θα έλεγα πως είναι πιο εγωιστική κατάσταση, διότι θα έχω και την "ματαιοδοξία" της δημιουργίας ! Να με συγχωρέσετε επίσης, αλλά δεν μπορώ να διακρίνω και όρια που να συγχέονται ανάμεσα σε αυτές τις δύο καταστάσεις, παρά μόνο το γεγονός της διαφοράς των υλικών και του κόπου. Και πάλι όμως, δεν συνιστούν διαφοροποίηση από το Εικογραφικό πνεύμα, όπως πολύ ωραία μας αναφέρατε : "...δεν ξεχνάμε ότι η Εικόνα είναι τελικά ένα μέσον, ένα βοήθημα, και στο επίπεδο αυτό, μπορεί το ευτελέστερο χαρτί να επιτελέσει άριστα τον ίδιο σκοπό."
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχω γράψει και παλαιότερα ότι η έννοια της αντιγραφής είναι το μεγαλύτερο σχολείο γι' αυτούς που θέλουν να ασχοληθούν με αυτήν την τέχνη. Είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, η μεγαλύτερη πηγή γνώσης ή αν θέλετε η μεγαλύτερη και πληρέστερη βιβλιοθήκη μέχρι τις μέρες μας, που μας πληροφορεί, στην πράξη πλέον, το Εικονογραφικό γίγνεσθαι. Όμως το να ανατυπώνουμε τα ίδια βιβλία ξανά και ξανά,πιστεύω πως δεν εμπλουτίζουμε αυτήν την συσσώρευση γνώσεων παρά μόνο την αναπαράγουμε.
Κι εδώ τίθεται το ερώτημα της ζωντάνιας της παράδοσης μας (τουλάχιστον σε ότι αφορά την Εικονογραφία). Πως μπορεί να διατηρηθεί ζωντανή όταν δεν εμπλουτίζεται και δεν αναζωογονείται ; Ή αν θέλετε διαφορετικά, το να κατακλύσουμε τους Ι. Ναούς με αντίγραφα διατηρεί αυτήν την ζωντάνια που μας παραδόθηκε ;
Και να αντιστρέψω το ερώτημα, εάν πάλι ο καθένας (από αυτούς που ασχολούνται με την Εικονογραφία) κάνει ότι καινούριο και διαφορετικό σε σχέση με τα παλαιότερα πρότυπα, διατηρεί ζωντανή την παράδοση ; υπάρχει άραγε κάποιο μέτρο ή κριτήριο που να μπορέσει να διακρίνει μέσα από το έργο την ζωντάνια ; Τελικά στις μέρες μας μπορούμε να διαφυλάξουμε τον ζωντανό αλλά και ζωοποιό χαρακτήρα της Εκκλησιαστικής μας παράδοσης ;
Είναι ερωτήματα (προσωπικές ανησυχίες), αγαπητέ μου κ.Φίλιππε που δεν μπορώ να τα ξεκαθαρίσω με σαφήνεια και μάλιστα πολλές φορές με δυσκολεύουν και στην πορεία του έργου μου.
Απ' ότι καταλαβαίνω σε αυτήν την συζήτηση είμαστε οι μόνοι μετέχοντες και μοιραζόμαστε τις απόψεις μας, επομένως με χαρά αναμένω τις απόψεις σας.
Ευχ.
Αγαπητέ φίλε Δημοσθένη, μπορώ να πω ότι αντιλαμβάνομαι αλλά και συμμερίζομαι τα ερωτήματά σας. Είναι και δικά μου ερωτήματα αλλά και πολλών άλλων συναδέλφων, επίσης. Είναι καιρός που έχω δώσει την απάντησή μου και πολύ θα ήθελα να την μοιραστώ με κάποιον που είναι ολοφάνερη η καλή του πρόθεση και η ευαισθησία για αυτά τα ζητήματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛοιπόν, πιστεύω ότι όλα είναι θέμα προτεραιοτήτων. Και για τους χριστιανούς η προτεραιότητα είναι μόνο μία. Να βαδίσουμε την Οδό που μας υποδείχθηκε. Να φανούμε πιστοί στην πρόσκληση για Ζωή. Αν αυτό είναι η δική μας προτεραιότητα, τότε τα πράγματα της ζωής μας έρχονται στην σωστή τους θέση. Αν το να συνδεθούμε με Τον Χριστό είναι η προτεραιότητά μας, τότε όχι μόνο η εικόνα και η αγιογραφία, αλλά και ολόκληρη η ζωή μας είναι μέσον για την επίτευξη του μοναδικού στόχου.
Δείτε τώρα τι συμβαίνει. Στα παραπάνω λόγια σχεδόν κανείς δεν έχει αντίρρηση. Με αποτέλεσμα να φαίνεται το γεγονός της προτεραιότητας που ανέφερα, ανεπαρκές. Σχεδόν όλοι συμφωνούμε στα ζητήματα της Πίστης, αλλά τα ερωτήματα σαν αυτά που θέσατε, παραμένουν. Τι φταίει; Δύο περιπτώσεις μπορεί να συμβαίνουν. Η ότι δεν είναι επαρκές να έχουμε αυτή την προτεραιότητα, η ότι…. δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει το κάλεσμα που λάβαμε σαν χριστιανοί.
Αυτές είναι οι δικές μου προσωπικές ανησυχίες, και φαίνεται γιατί με κάθε τρόπο σε κάθε συζήτηση, οδηγώ τα πράγματα στο παραπάνω ερώτημα. Ελπίζω να καταλαβαίνετε, γιατί έβαλα το ερώτημα « ποια είναι η κοινή μας εμπειρία» κλπ.
Κάθε επιμέρους πρόβλημα, όπως το θέμα της αντιγραφής, των ορίων της σύνθεσης, τον διαχωρισμό των σταθερών και μεταβλητών στοιχείων της εικόνας, τους συμβολισμούς, τις ερμηνείες, την ποιότητα και συμπεριφορά των υλικών, την χρήση του χρυσού η όχι, τους κανόνες αρμονίας, την σχέση των χρωμάτων, την τεχνική του σχεδίου, την ιδιότητά μου του αγιογράφου αλλά και ολόκληρη την ζωή μου δεν τα εμπιστεύομαι, όταν τείνουν να αποκτούν το δικό τους νόημα και αξία και να συμπεριφέρονται σαν αυτόφωτες πηγές.
Πριν την έλευση Του Χριστού όλα τα πράγματα είχαν το δικό τους μυστήριο. Τώρα, όμως, γνωρίζουμε ότι όλα είναι κάτοπτρα που καθρεπτίζουν την ίδια και μοναδική πηγή. Αυτό το Φως, πίσω από κάθε τι είναι και το κάλεσμα μας.
Έχω επίγνωση ότι στην αντιμετώπιση προβλημάτων που χρειάζεται σαφής και πρακτική ανάλυση, ο λόγος μου δεν προσθέτει απολύτως τίποτα. Συμπερασματικά θα πω πως ο κόσμος έχει την δική του πορεία, και τα πράγματα την δική τους δυναμική. Οι πειραματισμοί θα συνεχίζονται και οι προσκολλήσεις στο παρελθόν επίσης, επομένως οι προσωπικές μας ανησυχίες δεν εκφράζουν την αγωνία μιας οριστικής επιλογής μεταξύ των άκρων, αλλά την εσωτερική ανάγκη για ότι κάνουμε να είναι σωστό και να οδηγεί τα βήματά μας με ασφάλεια. Αυτό το κριτήριο δεν είναι εξωτερικό και δεν ανήκει στον κόσμο.
Είναι φανερό ότι ούτε αγιογράφος αισθάνομαι ούτε ικανός να απαντήσω σε θεωρητικά η τεχνικά ζητήματα, και αν συμμετέχω εδώ στην συζήτηση αυτή, είναι επειδή η αναζήτησή μου είναι το περιεχόμενο και όχι ο τρόπος, και ελπίζω ότι κάποτε αυτά θα είναι ένα.
Για να μη σας αφήσω...μόνους (!!!) επιτρέψτε μου να παρέμβω, ζητώντας συγγνώμη για την απουσία μου την προηγούμενη εβδομάδα. Νομίζω, λοιπόν, ότι κομμάτι αυτής της παράδοσης στην οποία προαναφερθήκατε είναι και το αγιογραφικό διακόνημα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα μπορούσαμε να φανταστούμε, λόγου χάριν, να ακούγονται οι ύμνοι και οι ψαλμωδίες από ένα αντιγραμμένο ψηφιακό οπτικό δίσκο; Ένα cd; Γιατί όχι; Θα μπορούσε η περιφορά του επιιταφίου να γίνεται τροχήλατα; Η κατήχηση με μεθόδους “άνευ διδασκάλου”; Ήδη η καμπάνες ηχούν και τα καντηλέρια καίνε ηλεκτροδοτούμενα. Ο στολισμός στις παιδικές πασχαλιάτικες λαμπάδες μεταμορφώθηκε σε.. μπάτμαν και μπάρμπυ. Τα ιδιωτικά εκκλησάκια από τις ερημικές κοινόχρηστες νησιωτικές ράχες μετακόμισαν δίπλα σε πισίνες και περιφραγμένες βίλες. Γιατί όχι, λοιπόν, και μια φωτοτυπία για εικόνα η τοιχογραφία; Τι διαφοροποιεί το ένα από το άλλο;
Η γνώμη μου που καταθέτω εδώ είναι ότι την διαφορά κάνει η συμμετοχή. Η κοινωνία. Η διακονία. Το διακόνημα είναι μέρος του μυστηρίου του Χριστού. Του εκκλησιάζεσθαι.Του προσφέρειν. Διακόνημα σημαίνει προσφορά, αλλά και υπεύθυνα ασκούμενη υπηρεσία. Κατά το ορθόδοξο μοναχικό καθεστώς είναι ακόμα συνυφασμένο και με την άσκηση του σώματος.
Το διακόνημα είναι κάτι το ιερό και άγιο, αφού υπηρετείται το σώμα της εκκλησίας, δηλαδή οι αδελφοί αλλά και ο ίδιος ο Χριστός.“Τούτο γαρ έργον των αγγελικών ταγμάτων και δυνάμεων εστι το διακονείν προς ευεργεσίαν και τιμήν της εικόνος του Θεού, τουτέστι του ανθρώπου” (Κοσμάς Ινδικοπλεύστης) “Εάν τις εμοι διακονή, τιμήσει αυτόν ο Πατήρ” (Ιωάν. ιβ’ 26)
Δεν πρόκειται για τη “ματαιοδοξία της δημιουργίας” λοιπόν, αφού εμείς δεν δημιουργούμε, απλά εικονίζουμε την φύση και ουσιαστικά αντιγράφουμε τον Εναθρωπισθέντα. Δεν δημιουργούμε τέχνη, αφού οδηγούμαστε από περιορισμούς της Παράδοσης, του Δόγματος, της Πίστης, της Εκκλησίας και εν τέλει ενεργούμε “δια χειρός”.
Δεν καταλαβαίνω τι νόημα θα μπορούσε να έχει όλη η συζήτηση που σε προηγούμενες φάσεις κάναμε περί της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος, περί της θείας Χάρητος στην δημιουργία της εικόνας.
Μία φωτογραφία του Χριστού η της Παναγιάς βεβαίως μπορεί να ατενίσουμε με σεβασμό, να την βάλουμε σελιδοδείκτη σε ένα βιβλίο ή στην τσάντα μας, νιώθοντας προστασία με μία απτή παρουσία. Το φωτοαντίγραφο αυτό καθ εαυτό ενδύεται την έννοια της προχειρότητας, της βιασύνης και του....φαστ φουντ. Δεν έχει, πιστεύω, καμμία σχέση με το διακόνημα της αγιογράφησης και την πρωτότυπη εικόνα, που είναι αποτέλεσμα προσωπικού αγώνα μέσα από το υπηρετείν την εκκλησία του Χριστού.
Την εποχή του Θεοφάνη, βέβαια, δεν υπήρχε η δυνατότητα της φωτοτυπίας. Υπήρχε όμως εκείνη της αντιγραφής. Και αντιγραφή υπήρξε. Δημιουργική αντιγραφή του ιδίου πράγματος, με το ίδιο πνεύμα, το ίδιο δόγμα, την ιδια παράδοση, την ίδια τεχνική, ακόμα και το ίδιο στυλ (σχολή). Η διαφοροποίηση αυτών των αντιγραφων ήταν το “δια χειρός”, όπως είναι και σήμερα. Γιατί το “δια χειρός” σέρνει μαζί του μία σχέση κοινωνίας του καθενός με την εκκλησία. Και η σχέση αυτή είναι μία, μοναδκή κι ανεπανάληπτη.
Αγαπητή Αθηνά , καλωσήρθατε! Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με τον λόγο σας; Θα ήθελα και την τοποθέτησή σας στα ερωτήματα του Δημοσθένη, στο δίλημμα αντιγραφής και καινοτομίας, την μέση οδό, όπως την αντιλαμβάνεστε.
ΑπάντησηΔιαγραφή"Πως μπορεί να διατηρηθεί ζωντανή όταν δεν εμπλουτίζεται και δεν αναζωογονείται ; Ή αν θέλετε διαφορετικά, το να κατακλύσουμε τους Ι. Ναούς με αντίγραφα διατηρεί αυτήν την ζωντάνια που μας παραδόθηκε ;
Και να αντιστρέψω το ερώτημα, εάν πάλι ο καθένας (από αυτούς που ασχολούνται με την Εικονογραφία) κάνει ότι καινούριο και διαφορετικό σε σχέση με τα παλαιότερα πρότυπα, διατηρεί ζωντανή την παράδοση ; υπάρχει άραγε κάποιο μέτρο ή κριτήριο που να μπορέσει να διακρίνει μέσα από το έργο την ζωντάνια ;"
Τολμώ να αντιπαραβάλω και τη δική μου ισχνή-ως προς την εμπειρία σας-γνώμη μου στο θέμα αντιγραφής/καινοτομίας ως εξής:
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ εικόνα επιδιώκει να απεικονίσει ένα υπαρκτό για τον οφθαλμό μας είδωλο. Η βυζαντινή εικόνα υπάρχει για την εικόνιση του υποστατικού θείου, όπως ιστορικά καταγράφηκε. Η ίδια η εικόνα σαν έννοια περιέχει την διάσταση της αντιγραφής ενός υπαρκτού. Αυτό από μόνο του οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όσες απεικονίσεις κι αν γίνουν για το ίδιο πρόσωπο θα συγκλίνουν στα σημεία εκείνα που το χαρακτηρίζουν και το κάνουν κοινώς αποδεκτό κι αναγνωρίσιμο.
Από την άλλη ο όρος “βυζαντινή” είναι ο δεύτερος λόγος που τέμνει τον χαρακτήρα της εικόνας και προσδίδει σε αυτήν χαρακτηριστικά διαχρονικά και αναλλοίωτα. Στο σημείο αυτό μπορώ να διακρίνω τον ρόλο της Ιερής Παράδοσης. Η θεολογία, η σημαντική των εικονογραφικών τύπων και οι εικαστικές επιλογές των βυζαντινών, όσον αφορά το σχέδιο και το χρώμα, έτσι όπως ζυμώθηκαν μέσα στο θεοκρατικό περιβάλλον τους και το χριστιανικό εκκλησιάζεσθαι. Οι βυζαντινοί αγιογράφοι διαμόρφωσαν την τεχνοτροπία της Εικόνας μέσω της διαρκούς κοινωνίας, σχέσης και εμπειρίας τους με την εκκλησία και το σαφώς έντονο χριστιανικό πνευματικό περιβάλλον.
Τα δυο προαναφερθέντα στοιχεία, της απεικόνισης αναγνωρίσιμων προσώπων και του βυζαντινού ζωγραφικού τρόπου, είναι αυτά που διαμορφωσαν την παράδοση και παραμένουν μέχρι σημερα.
Η κίνηση προς τα μπροστά, η εξέλιξη αυτής της ζωγραφικής δεν είναι τίποτα περισσότερο από την ιστορική καταγραφή της προσωπικής σφραγίδας και παρέμβασης της “χειρός” του αγιογράφου. Είναι άξιο θαυμασμού πόση ποικιλία υπάρχει στις στυλιστικες τασεις, τις περιόδους και τις σχολές της βυζαντινής εικονογραφίας, χωρίς την παραμικρή αλλοίωση των νόμων και των αρχών που διέπουν τις εικαστικές της αρχές. Η ποικιλία αυτή των στυλιστικών τάσεων στη χροια του χρώματος, την ανθρωπογεωμετρία, τα χρωματικά εμβαδά κλπ είναι το αποτέλεσμα της ατομικής διαφοροποίησης, του πνευματικού αγώνα και της επί μέρους γνώσης του κάθε αγιογράφου και είναι αυτό επίσης που διαγράφει την διαρκή εξέλιξη, αλλά και αναζήτηση της καινοτομίας. Το τελευταίο αυτό είναι και το ζητούμενο για όσους από εμάς ασχολούμαστε, προσπαθώντας να εντοπίσουμε τα όρια του διαχρονικά σταθερού από το καινοτόμο.
Το σίγουρο είναι ότι η αντιγραφή δεν πρέπει να είναι ούτε στείρα, ούτε ζητούμενο και η καινοτομία ούτε εύκολη, ούτε πανάκεια, αλλά φυσικό αποτέλεσμα αγώνα πνευματικού και περιβάλλοντος χριστιανικού.
Καλημέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα καλωσορίσω την αγαπητή ΑΠ στην συζήτηση.
Κατ' αρχήν νομίζω πως πρέπει να προσδιορίσω επ' ακριβώς τι εννοώ με την λέξη αντιγραφή. Αντίγραφα, με την γενική σημασία του όρου, είναι όλες οι Εικόνες , αφού μας παρουσιάζουν ένα αληθινό γεγονός ή πρόσωπο. Στις μέρες μας καλώς ή κακώς, τουλάχιστον αυτή την εντύπωση έχω, αντιγραφή θεωρούμε όταν παίρνουμε μία Εικόνα παλαιότερη και προσπαθούμε να την αναπαράγουμε όσο το δυνατόν πιο πιστά. Δηλαδή με άλλα λόγια, να μεταδώσουμε το προσωπικό βίωμα ενός άλλου Εικονογράφου ή ακόμη και ως δική μας Εκκλησιαστική εμπειρία. Αυτό το γεγονός ήθελα να θίξω κατά πόσο είναι συμβατό με την Εικονολογική μας παράδοση. Να επαναλάβω πως αυτή η διαδικασία, δηλαδή η αντιγραφή άλλων Εικονοποιών, είναι η καλύτερη μέθοδος άσκησης κι εκμάθησης. Όμως πέραν της μάθησης πόσο θεμιτό είναι να το συνεχίζουμε και πέρα από τα όρια της μάθησης ;
Αν αυτά τα παραδείγματα είναι ακραία, ποιό είναι το επιτρεπτό όριο;
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://www.flickr.com/photos/104542909@N03/12324702455/
http://www.flickr.com/photos/104542909@N03/12324681525/in/photostream/
Επίσης ποια είναι τα σταθερά και ποια τα μεταβλητά στοιχεία της Εικόνας;
Και ένα ακόμα σχετικό ερώτημα. Αυτή η "γραφή" είναι ένα μεταβλητό στοιχείο;
http://www.flickr.com/photos/104542909@N03/12324869285/
Τα πρωτα σας παραδειγματα σαφως αντιβαινουν την θεολογια της βυζαντινης εικονας (Αγια Τριαδα , απροσωπη στυλιζαρισμενη παραταξη συγχρονων μαρτύρων;)
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ τελευταια γραφη ως προς τη γραμμη του σχεδιου της ειναι καθαρα βυζαντινη, ως προς την χρωματικη εκταση της επιφανειας της ομως θα μπορουσε να ηταν μεταβλητη.
Οπως προανεφερα, νομιζω οτι τα στοιχεια που αναφερονται στην παραδοση ειναι η θεολογια και η εικαστικη εκφραση των βυζαντινων, ο τροπος δηλαδη που κατεληξαν να ζωγραφιζουν τις μορφες (πχ η δυναμικη μετωπικοτητα, η βυζαντινη προοπτικη, η ελλειψη φυσικης σκιας, η κινηση των μορφων προς τον θεατη, η απουσια κρυφων σημειων κλπ.κλπ).
Αγαπητε Δημοσθενη, θα συμφωνησω μαζι σας, οτι η πιστη αντιγραφη, οπως την αναφερετε ειναι απευκτεα. Ομως δεν μου εχει τυχει να βρεθω σε τετοιου ειδους αντιγραφη εργων των μεγαλων δασκαλων σε συγχρονες αγιογραφισεις. Αντιθετα με ενοχλουν καποιες οπου με το πανομοιοτυπο σχεδιο μισς μορφης εμφανιζονται σειρες ολοκληρες αγιων με κοινο προσωπο, ακομη και διαφορετικου φυλου.Αυτο θεωρω αντιγραφη κι ας μην ειναι παλαιων αγιογραφων. Μ ενοχλει επισης και η μιμηση-αντιγραφη του στυλ ενος συγχρονου δασκαλου-αγιογραφου απο το συνολο των μαθητων του...
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε καλύψατε σε μεγάλο βαθμό ! Πιστεύω πως αρκετές φορές είναι μοιραία η επιρροή των δασκάλων, αφού οι ίδιοι δεν φροντίζουν να ξεκαθαρίζουν την διαδρομή των μαθητών τους !
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαραλληλα με τη συζητηση μας, θα ηθελα να θεσω και καποια πιο ...πρακτικα θεματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕιχαμε αναλυσει τη συνθεση της εικονας της Αναστασεως πανω σε τετραγωνισμενο φορεα σε προηγουμενη φαση.Θα ηθελα να ρωτισω, σε περπτωσεις αγιογραφισης ναων, οπου πολλες φορες ο αρχιτεκτονικος χωρος σε συνδυασμο με την θεολογια βαζει τους περιορισμους των προσφερομενων προς αγιογραφιση επιφανειων, τοτε μεχρι ποιου σημειου μπορουμε να ελιχθουμε και με ποιους τροπους; Προτεινω για παραδειγμα, να μετατρεψουμε το τετραγωνο σε καθετο παραλληλογραμμο διαστασεων 0,40Χ1 μ.
Το 100 χ 40 είναι ακραίο σχήμα. Πρόκειται για υποθετική περίπτωση η πραγματική; Γενικά οι διαστάσεις τείνουν στα 3/4. Σε ποια περίπτωση θα
Διαγραφήεπιβαλλόταν ένα τέτοιο μέγεθος;
Είναι όντως ακραίο μέγεθος. Μου έτυχε για ένα εκκλησάκι που είναι επιθυμία ενός παιδιού να αγιογραφηθεί μέσω της οργάνωσης "κάνε μια ευχή". Μου ανατέθηκε η Σταύρωση για την οροφή στη συγκεκριμμένη διάσταση. Αν ήταν η Ανάσταση η πολυπρόσωπη "εις Αδη κάθοδος" θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την "ουκ εσιν ωδε" των μυροφόρων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπειδή δεν βλέπω άλλες παρουσίες, δηλώνω πρόθυμος να σχολιάσω κάποιο προσχέδιο της εργασίας που αναλάβατε. Πιστεύω πως και άλλοι θα κάνουν τις παρατηρήσεις τους. Στείλτε μας μια πρώτη ιδέα της σύνθεσης, αν συμφωνείτε.
ΔιαγραφήΚαλημέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν και αρκετά καθυστερημένα, θα ήθελα να πω πως είναι μια από τις περιπτώσεις που προσαρμόζουμε την Εικόνα ανάλογα με τον χώρο. Έχουμε όμως, την πολυτέλεια της προσαρμογής που μας λύνει τα χέρια ο Ορθόδοξος ζωγραφικός τρόπος. Παρ' όλα αυτά, πιστεύω πως σε μία τέτοιου είδους λωρίδα ενδέχεται να αδικηθεί το θέμα μας. Διότι παρά την ευχέρεια της ελαστικότητας το συγκεκριμένο μέγεθος, είναι αρκετά δύσκολο και δύσκαμπτο. Θα μπορούσαμε π.χ. να διαχωρίσουμε στην μέση αυτήν την λωρίδα και να γίνουν δύο παραστάσεις. Διαφορετικά είναι πολύ δύσκολο (όχι ακατόρθωτο) να προσαρμόσουμε πολυπρόσωπες παραστάσεις σε παρόμοια μεγέθη.
Καλή δύναμη !
Σας παραπεμπω σε ενα σχεδιο, ομως δεν ειναι το τελικο. Θα αποφυγω, μαλλον τους αγγέλους, κρατώνταςήλιο και σελήνη...
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://m.flickr.com/#/photos/athipa/12442715504/
Εγώ δεν θα αφαιρούσα τους αγγέλους. Το σχέδιο μου φαίνεται πολύ καλό. Θα άλλαζα το κέντρο βάρους ελαφρά, και θα έκανα πιο μικρά τον ήλιο και την σελήνη.
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://www.flickr.com/photos/104542909@N03/12451245165/
Σκεπτόμουν μια τετοια λυση:
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://m.flickr.com/#/photos/athipa/12458878243/
Αν θυμάμαι ο Κοντογλου προέτεινε την σύνθεση χωρίς τους αγγέλους. Έχετε δικιο για το κέντρο βάρους, το είχα κι εγώ επισημάνει....
Πάντως για να επανελθω στο ερώτημά μου, αναρωτιόμουν πως μια περισσότερο πολύπλοκη παράσταση, σαν αυτή της Αναστάσεως, θα μπορούσε να προσαρμοστεί σε μια παρομοια διασταση. Το σεναριο είναι και παλι...πραγματικό!....
Δώστε μας μια αρχή και θα μπορέσουμε να πούμε μια γνώμη. Οπωσδήποτε είναι δυνατό και γιατί όχι να είναι μια πλήρης και ισορροπημένη σύνθεση. Όλα έχουν την λογική τους σε κανόνες.
Διαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα!
Παρακολουθούμε την ωραία και πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη της συζήτησης.
Δεν μπορούμε όμως ακόμη να συμμετάσχουμε ενεργά.
"Έχει ο Θεός"...
Ευχές για καλή συνέχεια!
Υποθετω θα μπορουσαμε να ειχαμε μια...καθετη διαταξη των μορφων ενθεν και ενθεν του Κυρίου;
ΑπάντησηΔιαγραφήΔώστε μας ένα σκίτσο σαν πρώτη απόπειρα , την πρώτη σκέψη σας για να την εξετάσουμε.
ΔιαγραφήΜε συγχωρειτε, αλλα εχω να παραδωσω εντος 2 ημερων και δεν προλαβαινω να σας καταθεσω κατι. Απο Πεμπτη θα το κανω...Και παλι ζητω συγγνωμη....
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημερα
ΑπάντησηΔιαγραφήΣκεπτομουν λοιπον μια διαταξη καπως ετσι
http://m.flickr.com/#/photos/athipa/12664322745/
Καλημέρα! Καλή πορεία στην ευλογημένη περίοδο της σαρακοστής!
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ σύνθεση μου φαίνεται ισορροπημένη. Δεν μπορώ να δω καλύτερη λύση στον συγκεκριμένο χώρο Ταιριάζει και στην κλίμακα της Σταύρωσης.
Το γενικότερο ερώτημα είναι τι είδους "εκπτώσεις" μπορούν να γίνουν σε μία σύνθεση προκειμένου να προσαρμοστεί σε συγκεκριμμένο εμβαδόν ή σχήμα. Για παράδειγμα στον αριθμό των προσώπων, την απουσία ή την προσθήκη στοιχείων, ακόμα και την εναλλακτική σκηνή. Θυμάστε που συζητήσαμε την παρουσία ή όχι τουΑβρααμ και της Σάρας στην παρασταση της Αγίας Τριάδας; Η Ανάσταση παλι έχει την δυνατότητα εναλλακτικών παραστάσεων. Οι άγγελοι στη Σταύρωση μπορούν να λειτουργήσουν καθαρά για την εξυπηρέτησητης σύνθεσης ή ειναι δογματικό στοιχείο; Εν τέλει, τα δογματικά στοιχεια είναι αδιαπραγμάτευτα και ποιά είναι αυτά;
ΑπάντησηΔιαγραφήΥγ. Τελικά η Σταύρωση διαμορφώθηκε έτσι
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://m.flickr.com/#/photos/athipa/12726735654/
Δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να ταξινομήσουμε τα στοιχεία μιας σύνθεσης σε δογματικά και μη. Το συνολικό περιεχόμενο της εικόνας περιέχει και το δογματικό μέρος αφού περιγράφει αλήθειες που υπερβαίνουν την φυσική μας τάξη. Στο ερώτημά σας για τους αγγέλους στην Σταύρωση, η παρουσία τους δηλώνει τον θρήνο όλης της κτίσης , και των ασωμάτων επίσης. Μια πιο λιτή σύνθεση, δεν περιέχει αυτή την πληροφορία, αλλά δεν υστερεί «δογματικά» από την πρώτη. Μια σύνθεση με την παρουσίαση πολλών στοιχείων, κόσμου, στρατιωτών, περιβάλλοντος, σαν αυτές τις εικόνες με την «Αναγεννησιακή» αντίληψη, αστοχεί δογματικά, γιατί περιγράφει την ιστορική διάσταση και απομακρύνεται από το μυστήριο με αποτέλεσμα να μας κάνει θεατές μιας σκηνής και όχι μετόχους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό την αρχή αυτής της συζήτησης είχα την άποψη ότι σταθερό στοιχείο είναι η «γραφή» που δομείται από 2 γραμμές και 3 τόνους. Αυτό το ζήτημα όπως και άλλα, από πολλούς αγιογράφους, χαρακτηρίζεται ως στυλ μιας εποχής, και επομένως θεωρείται φυσικό να διαφοροποιείται αυτή η γραφή στον χρόνο με την εισαγωγή καινοτομιών. Για παράδειγμα ας δούμε τις εικόνες νεοφανών αγίων για τους οποίους έχουμε τα χαρακτηριστικά τους σε φωτογραφία. Οι πιο πολλές απεικονίσεις παραπαίουν μεταξύ ενός παραδοσιακού (;) ύφους και της νατουραλιστικής απεικόνισης του πρόσωπου. Δείτε πόσες εικόνες έχουν αυτά τα γένια που έχει η φωτογραφία και την προσπάθεια να κρατηθεί η φωτογραφική έκφραση. Αυτό για μένα είναι η αφαίρεση του δογματικού περιεχομένου της εικόνας και η επικράτηση της φυσικής μας αντίληψης. Με τον τρόπο αυτό, αντί η εικόνα να είναι αφορμή για την απελευθέρωσή μας από την φυλακή του κόσμου, γίνεται ένα διακοσμητικό της φυλακής, ένα ωραίο κάδρο στο σκοτεινό κελί μας από το οποίο, όμως, δεν θέλουμε με τίποτα να φύγουμε.
Συμφωνώ !
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφή...Και πως ερμηνεύετε τον όρο του Αγίου Θεοδώρου του Στουδίτου -αν δεν κάνουμε λάθος-,
ότι η μετοχή της Εικόνος στην Χάρη του Προσώπου που εικονίζει, γίνεται δια της ομοιότητος
με το πρωτότυπο και της αναγραφής του Ονόματος του (ταυτονημίας);
Αυτή η "ομοιότητα με το πρωτότυπο" δεν δικαιολογεί την "φυσική αντίληψη", την οποία αναφέρετε;
Ευχ.
Αν πάρουμε κατά γράμμα την έννοια ομοιότητα, τότε η καλύτερη εικόνα πχ του αγίου Νεκταρίου, θα ήταν η ….αστυνομική του ταυτότητα! Η ομοιότητα των βασικών χαρακτηριστικών που είναι γνωστά, είναι απαραίτητη, αλλά, η μορφή συνολικά παρουσιάζεται ανακαινισμένη και στην πνευματική της διάσταση. Δεν πρόκειται για κάτι αφηρημένο η αφημένο στο κριτήριο και την ικανότητα του αγιογράφου αλλά, είναι η ίδια η αγιογραφική γλώσσα – τεχνική, που παρουσιάζει τις μορφές με την πνευματικότητά τους. Αυτή η ειδική τεχνική στην ωριμότερη έκφρασή της απέκτησε εντελώς ιδιαίτερο και αναγνωρίσιμο χαρακτήρα. Κάθε προσθήκη άλλων εικαστικών στοιχείων, αδυνατίζει τον ενιαίο χαρακτήρα της και την πληρότητά της, όπως ακριβώς μπορεί να συμβεί – και ήδη συμβαίνει - με τη γλώσσα που μιλάμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔυστυχώς στις μέρες μας έχει επικρατήσει και στην Εκκλησία μια ισοπεδωτική έννοια δημοκρατικότητας, όπου ο καθένας είναι ελεύθερος να λέει την άποψή του και την ερμηνεία του χωρίς να απασχολεί το σώμα – και ιδιαίτερα τους ποιμένες – αν αυτό που λέγεται είναι σωστό η όχι. Αυτό που θέλω να πω , είναι ότι η γλώσσα της Εκκλησίας θα έπρεπε να είναι ενιαία, και η τέχνη της επίσης. Συζητάμε όλα αυτά τα ζητήματα που αφορούν την αγιογραφία γνωρίζοντας ότι δεν θα έπρεπε να ψάχνουμε εμείς τα όρια . Όλοι είμαστε το ίδιο υπεύθυνοι, αλλά , άλλοι είναι αρμόδιοι να οριοθετούν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστούμε πολύ!...
Αν καταλάβαμε καλά, το κριτήριο "ορθοδοξότητας" -αν μας επιτρέπεται ο όρος- της Εικόνας
είναι η κατόρθωση παρουσίασης της ανακαινισμένης, πνευματικής διάστασης των Αγίων Μορφών.
Αυτό όμως γίνεται με την χρήση αυστηρά συγκεκριμένης γλώσσας-τεχνικής;
Ρωτάμε διότι μας φαίνεται αρκετά περιοριστικό το "...η γλώσσα της Εκκλησίας θα έπρεπε να είναι ενιαία, και η τέχνη της επίσης",
σε σχέση βέβαια με τον πλούτο στυλιστικών τρόπων, τον οποίο διαπιστώνουμε αβίαστα στην Εικονολογική μας Παράδοση.
Πως το εννοείτε; Μήπως δεν το ερμηνεύουμε σωστά;
Ας προσπαθήσουμε να ψηλαφίσουμε τα όρια. Ασφαλώς οι υπεύθυνοι Ποιμένες οριοθετούν, όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου ή πιό απλά όταν ο Κύριος κρίνει και θελήσει.
Πάντως ήδη οι Πατέρες μας έχουν θέσει όρια. Προσωπικά αισθανόμαστε ότι αυτό που λείπει είναι η δική μας βαθειά μελέτη,
για την διάκριση και κατανόησή τους...
Ευχ.
Αυτά τα ερωτήματα τέθηκαν πολλές φορές στην συζήτησή μας και όλες οι απόψεις έχουν επίσης κατατεθεί. Για τον περιοριστικό χαρακτήρα που διακρίνετε θέλω και εγώ να σας ρωτήσω αν τον βλέπετε και στο τυπικό της Θείας Λειτουργίας που, ενώ μέχρι τον ΙΒ αιώνα είχαμε πολλούς διαφορετικούς τρόπους, στην συνέχεια και μέχρι σήμερα ακολουθείται το ίδιο τυπικό σταθερά. Δεν είναι περιοριστικό αυτό; Αν η σταθερή –μέσα σε όρια – έκφραση της τέχνης της Εκκλησίας είναι περιορισμός, τότε γιατί δεν είναι περιοριστικό το γεγονός της διατήρησης ενός τυπικού σε τόσους αιώνες;
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο δυνατότερο επιχείρημα όσων ζητούν την ανανέωση είναι η διαφορετικότητα της τέχνης σε διάφορες περιόδους. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει αυτό το γεγονός. Κανείς, επίσης δεν μπορεί να διαβάσει το γεγονός αυτό μονοσήμαντα. Διαφορετικότητα για την Τέχνη και την καλλιτεχνική έκφραση, η μήπως, αγωνία για την συγκρότηση της κοινής θέας στα πνευματικά ζητήματα; Έχει η Εκκλησία ανάγκη την Τέχνη η την ενότητα;
Έχω δώσει τις δικές μου απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και μάλλον θα γίνω κουραστικός αν επαναλαμβάνομαι. Εσείς, λέτε, ότι οι απαντήσεις έχουν δοθεί από τους αρμόδιους. Όποιος τις γνωρίζει, θα με βοηθήσει πολύ στον προσωπικό μου προβληματισμό αν τις καταθέσει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε ειλικρίνεια θα απαντήσουμε, ότι κάθε φορά που αλλάζει το τυπικό και τελείται
η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ή ακόμη περισσότερο του Αγίου Ιακώβου
του Αδελφοθέου -στην μνήμη του-, το ενδιαφέρον και η "συμμετοχή" μας αυξάνονται πολύ.
Και δεν είναι μόνο μία προσωπική άποψη αυτό....
Ωστόσο, θα κάνουμε επιπλέον απλώς μία νύξη για κάτι που αναφέρθηκε σε πρόσφατη Ομιλία του
από ενάρετο Ιερέα, ότι η Θεία Λειτουργία δεν τελειώνει με το "Δι' ευχών...", αλλά συνεχίζεται
στην ζωή του καθενός μας, μέχρι την επόμενη Θεία Λειτουργία.
Με αυτήν την παράμετρο, πιστεύουμε ότι θα συμφωνήσετε πως δεν τίθεται θέμα σταθερού τυπικού
σε καμία περίπτωση...
Στο ερώτημά Σας "Έχει η Εκκλησία ανάγκη την Τέχνη η την ενότητα;" θα απαντούσαμε, με όλο τον σεβασμό,
ότι έχει βέβαια ανάγκη πρωτίστως την ενότητα, για την οποία εύχεται, αλλά την ενότητα της Πίστεως.
Η τελευταία επιτυγχάνεται διαχρονικά και μέσα από ποικιλία τρόπων και μεθόδων των εκκλησιαστικών Τεχνών,
οι οποίες στο πλαίσιο της σημαντικώτατης αυτής λειτουργίας τους καθίστανται βέβαια σε μεγάλο βαθμό αναγκαίες στην Εκκλησία.
Άλλωστε την επόμενη Κυριακή θα θυμηθούμε και θα εωρτάσουμε ακριβώς αυτό, ή ακριβέστερα και αυτό...
Μία απάντηση, η οποία δόθηκε σε εμάς και μας βοήθησε πολύ και την μοιραζόμαστε μαζί Σας είναι ότι στα γενέθλια της Εκκλησίας, την μεγάλη ημέρα της Πεντηκοστής, δόθηκε το Χάρισμα της πολυγλωσσίας, το οποίο όμως δεν κατέστη καθόλου διαιρετικός, αλλά ενωτικός παράγων!....
Ευχ.
Υπάρχει μια εκκλησιαστική τάξη που είναι σταθερή και χαρακτηρίζει την Ορθόδοξη πρακτική. Επαναλαμβάνεται εδώ και αιώνες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, και κανείς δεν αποζητά κάτι διαφορετικό. Δεν μπορώ να δω, καθόλου μάλιστα, αυτό που λέτε για μη σταθερό τυπικό. Στον σταθερό - κατ' εμέ - χαρακτήρα αυτής της πρακτικής εντάσσεται και η εκκλησιαστική τέχνη και κάθε άλλη έκφραση της εκκλησίας. Αν δεν είναι έτσι, θα ήθελα να μου πείτε τι ακριβώς είναι αυτό που αναζητάμε στην κουβέντα μας. Ποιο είναι το ζητούμενο που δικαιολογεί την συζήτηση αυτή από την αρχή της;
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήKαλημέρα!
Το ζητούμενο έχει επίσης αναφερθεί πολλές φορές. Θα το διατυπώσουμε όμως με την ευκαιρία λίγο διαφορετικά:
Η συζήτηση αυτή γίνεται για να μας βοηθήσει να μάθουμε να βαδίζουμε επάνω στο τεντωμένο σχοινί
που λέγεται Ορθόδοξη Εικονολογική Παράδοση, ισορροπώντας στην μέση (οδό) και αποφεύγωντας
τα εξ ίσου επικίνδυνα άκρα...
Θα τονίσουμε τις λέξεις ΒΑΔΙΣΟΥΜΕ, ΙΣΟΡΡΟΠΩΝΤΑΣ, ΜΕΣΗ, ΑΚΡΑ, τα οποία προσπαθούμε
να κατανοήσουμε και όπως αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι καθόλου εύκολο.
Ίσως δείχνουν -αν δεν ταυτίζονται- με τα ΟΡΙΑ, στα οποία αναφερόμαστε.
Αυτό δικαιολογεί τόσο την όλη συζήτησή μας, όσο και την τελευταία μας παρέμβαση...
Ευχ.
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνώ βεβαιότατα συμφωνώ στις γενικές διατυπώσεις που επισημαίνετε, δεν κατορθώνω να αντιληφθώ τις θέσεις σας στα όσα λέχθηκαν. Τελικά, δέχεστε ότι υπάρχει κάτι σταθερό, που το αποκωδικοποιούμε , το σπουδάζουμε, είναι προσδιορίσημο και με σαφή όρια, η όχι;
Στην Ζωγραφική υπάρχουν κανόνες και αποτελούν την βάση για την σπουδή αυτής της τέχνης. Στην συνέχεια ο ζωγράφος εκφράζεται ελεύθερα. Συμβαίνει το ίδιο και στην Αγιογραφία; Έχω ακούσει θεωρήσεις για στοιχεία σταθερά και μεταβλητά. Ποια είναι τα σταθερά; Τα γνωρίζουμε η προσπαθούμε να τα ψηλαφίσουμε; Σε αυτά τα ερωτήματα , πιστεύω ότι πρέπει πρωτίστως να απαντήσουμε. Η αναφορά σας στην μέση οδό δεν αποτελεί βάση για συζήτηση, είναι μια αξία, μια αρχή, μια πυξίδα. Χρειαζόμαστε το μέτρο, την αρχή. Καλώ όλους τους φίλους να μοιραστούμε αυτόν τον προβληματισμό.
Εχω την εντυπωση ότι κάπου στα προηγηθεντα, ανέφερα τις σκέψεις μου οσον αφορα τα σταθερα και τα μεταβλητα στοιχεια.
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλησπέρα!
Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι δεν καταθέσαμε βέβαια "θέσεις" και ίσως γι' αυτό δεν γίνονται αντιληπτές.
Επίσης, με όσα καταθέσαμε δεν θελήσαμε να θέσουμε βάση συζήτησης, αλλά απλώς απαντήσαμε στο ερώτημα
για το πιό είναι το ζητούμενο από αυτήν, τουλάχιστον για εμάς...
Δεχόμαστε ασφαλώς την ανάγκη να ξεκαθαριστούν τα ερωτήματα που θέσατε, προκειμένου
να δημιουργηθεί μία κοινή βάση και Σας ευχαριστούμε γι αυτό.
Πρόκειται για υπεύθυνο και σοβαρό βήμα και απαιτεί όχι κατάθεση προσωπικών απόψεων, όσο κι αν αυτές είναι σεβαστές,
αλλά τεκμηριωμένων και θεμελιωμένων σε μία κοινά αποδεκτή θεωρητική βάση.
Τι θα λέγατε να καθορίσουμε πρώτα αυτό; Δηλαδή την βάση των αναφορών μας, προκειμένου να υπάρχει
πλήρης και άμεση αποδοχή του θεμελίου και να απομένει να συμφωνήσουμε στο πως αυτό ερμηνεύεται;
Ευχ.
Για τον λόγο αυτό, ακριβώς, ανέφερα ότι οι ποιμένες οφείλουν να δώσουν πρώτοι τις απαντήσεις. Αφού η αγιογραφία είναι έκφραση της Εκκλησίας τον πρώτο λόγο έχουν οι πνευματικοί και ακολουθούν οι αγιογράφοι και οι υπόλοιποι πιστοί. Δεν μπορώ να δω άλλον τρόπο για να παρουσιαστεί η κοινά αποδεκτή βάση. Αν δηλαδή συμφωνήσουμε 10 άτομα και διαφωνούν 4 τι έχουμε καταφέρει;
ΑπάντησηΔιαγραφήΕσείς, σεβαστέ μου Μ.δ.Γ, λέτε πως τα όρια έχουν διευκρινιστεί και η δική μας αμέλεια είναι η αιτία της σύγχυσης. Μα ακόμα και έτσι να είναι, και πάλι η ευθύνη είναι στους ποιμένες να δείξουν τον δρόμο. Η παρατήρησή μου, πάντως, δεν μειώνει καθόλου την προσωπική ευθύνη του καθενός μας.
Να πω εγώ την πίστη μου ότι με την έλευση Του Χριστού, όλα κρίθηκαν, ο χρόνος τελείωσε, το κέντρο όλων των πραγμάτων είναι ο Κύριος, όλα ανακαινίστηκαν με τρόπο, όχι για να υπάρχουν αυτοτελώς, αλλά, για να αποκαλύπτουν το ένα Πρόσωπο, τον Λόγο όλων των πραγμάτων. Ανακαινίστηκαν όλα , και όλα εκουσίως η ακουσίως κινούνται προς αυτή την αποκάλυψη.
Ποια βαρύτητα για τους άλλους έχει ο δικός μου λόγος και τα συμπεράσματα που εξάγω από την παραπάνω αφετηρία σε σχέση με την αγιογραφία; Καμία, πέρα από το επίπεδο μιας απλής κατάθεσης. Η αντίστοιχη τοποθέτηση, όμως , ενός Πνευματικού Πατέρα θα αποτελούσε αφορμή για ξεκαθάρισμα στο σωστό επίπεδο, αυτό της καθοδήγησης.
Βρισκόμαστε, ξαφνικά στην αρχή και πάλι, αναζητώντας ένα κοινό και σταθερό θεμέλιο. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ καλό γιατί μας φέρνει στην επίγνωση ότι χωρίς το θεμέλιο αυτό, ότι κτίζουμε θα γκρεμίζεται και εμείς θα μοιάζουμε με τους εργάτες του πύργου της Βαβέλ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολύ καλά!
Λίγο πολύ εκεί επιθυμούσαμε και εμείς να οδηγήσουμε την σκέψη μας.
Ότι δηλαδή η κοινή βάση αναφοράς και επομένως η σταθερότητα που αναζητούμε-επικαλούμαστε
είναι αδύνατον να ισχυριστούμε ότι υπάρχει, διότι πολύ απλά στηρίζεται σε προσωπικές
εκτιμήσεις και ερμηνείες, οι οποίες μπορεί να είναι θαυμάσιες και ορθές, αλλά πάντοτε
θα μπορούν να αμφισβητηθούν, εφ' όσον δεν αποτελούν Εκκλησιαστική απόφανση, όπως πολύ σωστά
και καθαρά το διατυπώσατε.
Το ερώτημα, το οποίο τίθεται τώρα ενώπιόν μας είναι το εξής: Σταματάμε κάθε συζήτηση και προσπάθεια
μέχρι να αποφανθεί η Εκκλησία ή ωθούμε εμείς, που κάπως έχουμε ευαισθητοποιηθεί, τους καλούς Ποιμένες μας
να ασχοληθούν με το θέμα και να δώσουν την αναγκαία για την πορεία μας καθοδήγηση;
Πάντως θα επαναλάβουμε ότι υπάρχουν Πατερικές καταθέσεις, οι οποίες οριοθετούν, έστω όχι πολύ "στενά", -άλλωστε ποιός θα άντεχε κάτι τέτοιο;- τα όρια της ευθύνης των αγιογράφων. Ένα παράδειγμα είναι το γνωστό απόφθεγμα της Αγίας Εβδόμης Οικουμενικής Συνόδου, ότι: «ου ζωγράφων εφεύρεσις η των εικόνων ποίησις, αλλά της Καθολικής Εκκλησίας έγκριτος θεσμοθεσία και παράδοσις...αυτών (των Πατέρων) η επίνοια και η παράδοσις, και ου του ζωγράφου. Του γαρ ζωγράφου η τέχνη μόνον η δε διάταξις πρόδηλον των δειμαμένων αγίων πατέρων»...
Τι σημαίνει αυτό το του ζωγράφου η τέχνη μόνον και πως ερμηνεύεται;
Θα μπορούσαμε να καταθέσουμε ας πούμε τις ερμηνείες μας σε αυτό, σαν μιά αρχή;
Όπως κρίνετε...
Ευχ.
Καλημέρα!
ΔιαγραφήΤο να σταματήσουμε να μιλάμε δεν μπορεί να είναι επιλογή. Προσωπικά μου αρκεί το ότι αυτή η συζήτηση θίγει και την ανάγκη της παρέμβασης των Πνευματικών οδηγών, όταν τα διλήμματα ορίζουν και διαφορετικές ατραπούς.
Στην απόφαση της Οικουμενικής συνόδου, είναι προφανές – κατά την γνώμη μου πάντοτε – ότι υπονοείται το κατασκευαστικό μέρος. Αν λάβουμε υπόψη ότι ο όρος τέχνη την εποχή εκείνη αναφερόταν στην τεχνική. Τέχνη ήταν η εργασία του ξυλουργού του τσαγκάρη, του κανατά κλπ.
Βέβαια, η επικρατούσα ερμηνεία αφήνει στους πνευματικούς τον ορισμό του περιεχομένου και στους αγιογράφους τον τρόπο απόδοσης. Πρόκειται οπωσδήποτε για απλοϊκή ερμηνεία διότι έχουμε δει ότι ο τρόπος συνδέεται και εκφράζει και το περιεχόμενο.
Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι, δεν υφίσταται διαχωρισμός στον τρόπο και στο περιεχόμενο και μεταξύ των δύο υπάρχει ενιαίος και αδιάκριτος σύνδεσμος.
Δεν απομένει, λοιπόν, να αποτελεί και η αγιογραφία για τον αγιογράφο, ένα πεδίο άσκησης που θα μετρήσει την πίστη και την διάκρισή του. Συνολικά το Εκκλησιαστικό σώμα δοκιμάζεται με μυστικό τρόπο στην σχέση του με την Εικόνα. Ακόμα μια ευκαιρία να αντιληφθούμε την τεράστια προσφορά του Κόντογλου που επανέφερε στην συνείδησή μας τον τεράστιο θησαυρό της Παράδοσης. Αρκεί να σκεφτούμε τι είχε επικρατήσει στην εκκλησιαστική συνείδηση, για να αντιληφθούμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και κάθε στιγμή κρινόμαστε για τις επιλογές μας.
Με αυτές τις σκέψεις και μέσα στο κλίμα των ημερών εύχομαι σε όλους και πάλι καλό αγώνα και καλή συνέχεια στην κουβέντα μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑμήν! Ευχόμαστε σε όλους Καλή Σαρακοστή!
Θα επανέλθουμε από Δευτέρα, πρώτα ο Θεός....
Θα τολμούσαμε να σκεφθουμε την αγιογραφία σαν ένα είδος "στρατευμένης τέχνης";
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπητή Αθηνά , το εξαιρετικό ερώτημά σας μας φέρνει και πάλι στο μόνιμο και διαρκές δίλημμα. Αν υπάρχει τομή στις έννοιες Κόσμος και Εκκλησία. Επιλέγω να απαντήσω μετά από τις καταθέσεις των άλλων φίλων, αν υπάρξουν.
ΑπάντησηΔιαγραφή
ΑπάντησηΔιαγραφήΤέχνη, έχουμε δει ότι είναι, και μάλιστα υψηλή, εφ' όσον καλείται να εκφράσει
ό,τι Υψηλότερο...
Στρατευμένη πάλι, υποστηρίζεται ορθά ότι είναι, εφ' όσον υπηρετεί/διακονεί την Εκκλησία
και οι Άγιες Εικόνες είναι τα "Λάβαρα" της Ορθοδοξίας, την Οποία θα γιορτάσουμε την Κυριακή, πρώτα ο Θεός.
Έχουμε πάντως την άποψη ότι και η "κοσμικές" τέχνες είναι στρατευμένες, ακόμη κι όταν δεν το παραδέχονται.
Βέβαια στο αντίπαλο στρατόπεδο, του "κόσμου"...
Αντιλαμβάνομαι τον χαρακτηρισμό "στρατευμένη τέχνη" ιδωμένο από την κοσμική αντίληψη. Στην κοινή αντίληψη η Ορθοδοξία είναι μια από τις Θρησκείες του κόσμου και κατά συνέπεια η τέχνη της είναι στρατευμένη στην υπηρεσία της.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν, όμως σκεφτούμε ότι, για τους χριστιανούς, η Εκκλησία είναι η έκφραση μιας Βασιλείας 'όχι του κόσμου τούτου", τότε η ζωή της Εκκλησίας και επομένως και η τέχνη της είναι μιας "άλλης περιοχής".Και επειδή στην περιοχή αυτή ΔΕΝ υπάρχει αντίπαλος δεν είναι στρατευμένη τέχνη.
Κατανοώ τις αντιρρήσεις στον παραπάνω συλλογισμό, όταν βέβαια γνωρίζουμε τον πόλεμο που γίνεται για την απελευθέρωση των ψυχών μας.Πιστεύω ότι έχει να κάνει με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον πόλεμο αυτό. Στην δική μου αντίληψη, ότι χρειαζόμασταν μας δόθηκε. Δεν μένει παρά να προχωρήσουμε. Μόνο ένα βήμα χρειάζεται....
Δεν γνωρίζω άλλο σπουδαιότερο ζήτημα που να αφορά την πίστη μας και να χρειάζεται να κατανοήσουμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑκούσαμε την Κυριακή που πέρασε:
Το στάδιον των αρετών ηνέωκται, οι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε, αναζωσάμενοι τον καλόν της νηστείας αγώνα. Οι γαρ νομίμως αθλούντες, δικαίως στεφανούνται. Και αναλαβόντες την πανοπλίαν του Σταυρού, τον εχθρόν αντιμαχησόμεθα, ως τείχος άρρηκτον κατέχοντες την Πίστιν, και ως θώρακα την προσευχήν, και περικεφαλαίαν την ελεημοσύνην. Αντί μαχαίρας την νηστείαν, ήτις εκτέμνει από καρδίας πάσαν κακίαν. Ο ποιών ταύτα, τον αληθινόν κομίζεται στέφανον, παρά του Παμβασιλέως Χριστού, εν τη ημέρα της Κρίσεως.
Συμφωνούμε πως μας έχει δοθεί, και μάλιστα πλούσια ότι χρειαζόμαστε. Όμως ταπεινώς φρονούμε ότι για να κάνουμε αυτό το "ένα βήμα", πρέπει απαραιτήτως να δώσουμε δυνατές και ωραίες πνευματικές, αλλά και σωματικές μάχες (όπως είναι η νηστεία), έως τέλους, όπως διδάσκουν οι Πατέρες μας. Ας θυμηθούμε εδώ το τέλος του Μεγίστου των Μοναχών, του Οσίου Αντωνίου, ο οποίος έδωσε την τελευταία από τις αμέτρητες μάχες του κατά την τελευταία -στην κυριολεξία- πνοή του.
Επίσης ας θυμηθούμε ότι οι Πατέρες μας επίσης διδάσκουν ότι η Εκκλησία "χωρίζεται" ακριβώς στην "στρατευομένη" και την "θριαμβεύουσα". Μάλλον στην τελευταία αναφέρεσθε, οπότε πράγματι εκεί "ΔΕΝ υπάρχει αντίπαλος"...
Εδώ, δόξα τω Θεώ, υπάρχει!...
Όμως η Εικόνα γίνεται εκεί ή εδώ, για εκεί ή για εδώ;
Ευχ.
Στην παραβολή, ο άσωτος υιός, ξεκίνησε τον δρόμο της επιστροφής όταν ήρθε σε συναίσθηση της κατάστασής του και θυμήθηκε τον πατρικό οίκο. Πριν από την στιγμή αυτή ανήκε στον κόσμο και λογιζότανε νεκρός.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ζωή του χριστιανού ξεκινά με την ομολογία ότι δεν ανήκει πλέον στον κόσμο, και η Εκκλησία τον ενταφιάζει και τον ανασταίνει με το μυστήριο του βαπτίσματος, νέον άνθρωπο, άγιο και συνδεδεμένο με το άγιο σώμα Του χριστού. Ότι ακολουθεί μέχρι το τέλος της ζωής μας, είναι η προσπάθεια να φανούμε πιστοί στην αρχική ομολογία. Όλες οι δοκιμασίες του βίου, στοχεύουν στο να καταδείξουν την αλήθεια της ομολογίας μας. Σε αυτό και μόνο σε αυτό, κρινόμαστε.
Ας σκεφτούμε έναν αιχμάλωτο ριγμένο σε ένα σκοτεινό κελί, με μόνη συντροφιά του μια φωτογραφία της οικογένειάς του. Αυτός ανήκει στο κελί και στην φυλακή του, η στον τόπο καταγωγής του και στην οικογένειά του; Και ποια είναι η ζωή του; Αυτή στο σκοτεινό κελί η αυτή που έχασε; Και η φωτογραφία τι άλλη θέση έχει από το να κρατά ζωντανή την ελπίδα της επιστροφής;
Ετσι, νομίζω, ότι κρινόμαστε μόνο στο κατά πόσο, πράγματι, θεωρούμε την εδώ ζωή μας, τόπο εξορίας, η αντίθετα διεκδικούμε εδώ την θέση μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜα, αν είμαστε φυλακισμένοι, σε τόπο εξορίας, όπως πολύ σωστά λέτε, η "στράτευσή" μας στην Εκκλησία
δεν είναι ακριβώς η μόνη "ζωντανή ελπίδα της επιστροφής";
Αυτό όμως δεν έχει συντελεστεί. Θέλει τον αγώνα, την μάχη μας, το "ένα βήμα",
όπως πολύ ωραία το είπατε, προκειμένου να δραπετεύσουμε απ' τα "κελιά",
ή ακριβέστερα για να μας ελευθερώσει ο Μόνος Πολυέυσπαγχνος, όταν όμως
δει τα παραπάνω, την δική μας δηλ. καλή και ελεύθερη θέληση, που δηλώνεται
δια του προσωπικού, αλλά και του συλλογικού/εκκλησιαστικού αγώνος...
Και οι Εκκλησιαστικές Τέχνες, για να έλθουμε στα καθ' ημάς; Δεν παράγουν άρα γε πνευματικά "όπλα", απολύτως
απαραίτητα για αυτό μας τον αγώνα; Τι είναι οι Εικόνες, τι οι Ύμνοι, τι όλα τα θαυμάσια
Εκκλησιαστικά τεχνέργα, τα οποία μας δίνουν ακριβώς μιά πρόγευση της Ουράνιας Πατρίδας μας
και μας ενδυναμώνουν στον δρόμο τον ανηφορικό, τον διάσπαρτο με τις "παγίδες" του "εχθρού";
Η φωτογραφία/Εικόνα "κρατά (από μόνη της) ΖΩΝΤΑΝΗ την ελπίδα της επιστροφής"; Τι σημαίνει ΖΩΝΤΑΝΗ ελπίδα;
Ίσως αυτό θα μας βοηθήσει στην αναζήτηση μας....
Σε τίποτα δεν διαφωνώ με τα λόγια σας. Μόνο που έχω την ανάγκη να διευκρινιστεί το σημείο που λέτε (αν καταλαβαίνω σωστά) ότι η απελευθέρωσή μας δεν έχει ακόμα συντελεστεί. Να σας πω τι πιστεύω.
ΑπάντησηΔιαγραφή¨Όταν ο Χριστός νίκησε τον άρχοντα του κόσμου, έγινε φανερή και η οδός της επιστροφής. Όποιος θέλει είναι ελεύθερος να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Δεν απομένει παρά μόνο η δική μας θέληση να εμπιστευτούμε Τον Κύριο και την Ανάστασή Του. Ας σκεφτούμε τον πλούσιο νέο που εκ νεότητος τηρούσε τον νόμο , αλλά η προσκόλληση του στην εδώ ζωή και στα υλικά δεν του επέτρεψε να ακολουθήσει. Ας σκεφτούμε τον Πέτρο που ενώ την μία στιγμή έδινε την ζωή του για να αποτρέψει το Θείο Πάθος, την άλλη στιγμή ο φόβος τον οδήγησε να αρνηθεί Τον Κύριο.
Οι ‘Άγιοι Πατέρες μας λένε ότι η Πίστη μας πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την ζωή, να φανούμε δηλ. πιστοί μέχρι θανάτου, όχι λιγότερο. Γι αυτό και η ζωή μας σαν χριστιανοί ξεκινά από την ταφή του παλαιού και την ανάσταση του νέου ανθρώπου, όπως σημειώνεται στο άγιο Βάπτισμα. Δεν πρόκειται για κάτι που θα συμβεί στο μέλλον , αλλά, ήδη μας έχει χαριστεί. Αμέσως λαμβάνουμε τις δωρεές Του αγίου Πνεύματος και τον λευκό χιτώνα της συγχώρεσης.
Η ζωή μας σαν χριστιανοί είναι μια οδός αυτογνωσίας και ένα μέτρο της πίστης μας στην αρχική ομολογία. Και κάθε πτώση που οφείλεται στην φυσική μας αδυναμία συναντά δια των μυστηρίων την πλεονάζουσα χάρη. Αυτό δεν είναι ένα καθεστώς, μια ρουτίνα, μια νέα καθημερινότητα όπου συνδυάζεται ο κόσμος και ο Θεός στις επιλογές μας. Κάθε στιγμή , κάθε γεγονός της ζωής που με σοφία μας χαρίζεται, είτε θετικό είτε αρνητικό αποτελεί μια δοκιμασία και μια κρίση ταυτόχρονα. Επιλέγουμε κάθε στιγμή Τον Χριστό η τον Βαραββά, την Ζωή η τον Θάνατο.
Με τα παραπάνω θέλω να πω πως δεν πρόκειται για μια ελευθερία που θα αποκτήσουμε κάποτε αλλά είτε την επιλέγουμε εδώ και τώρα, ελεύθερα, είτε προτιμάμε το εφήμερο και την απατηλή όψη της καθημερινότητας.
Οι αρετές, παρθενία ακτημοσύνη, υπακοή, ταπείνωση αφορούν μόνο τους μοναχούς; Δεν αποτελούν αρχές της ελευθερίας που μας χαρίστηκε; Γιατί θεωρούμε δικαίωμα την κατοχή, την χρηματική δύναμη, το φαγοπότι στις περιόδους που επιτρέπεται (αν βέβαια, στις άλλες νηστεύουμε)τις κοσμικές συνήθειες, τις ηδονές κλπ; Αν είμαστε αδύναμοι σε όλα αυτά έχουμε ένα καλό λόγο να ταπεινωθούμε σαν τον τελώνη του ευαγγελίου.
Έτσι, λοιπόν, και να συγχωρήσετε την φλυαρία μου, με το ελαφρυντικό της περιόδου της Σαρακοστής, βλέπω την πόρτα του κελιού μου ανοικτή, αλλά εγώ προτιμώ να κοιτώ στην αυλή της φυλακής από το παράθυρο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛοιπόν, ωραία!
Συμφωνούμε, με την διευκρίνιση ότι η απελευθέρωσή μας έχει συντελεσθεί βέβαια από πλευράς
του Κυρίου, ο Οποίος δεν μας άνοιξε απλά την πόρτα του κελιού, αλλά έγινε ο Ίδιος "Η Θύρα".
Από την πλευρά μας όμως χρειάζεται πολύς αγώνας και μεγάλες "μάχες", ώστε να σηκωθούμε
από την βόλεψη του παραθύρου και της θέας της μικρής, στενής αυλίτσας μας και να πορευθούμε
προς την σωτηρία μας, εφ' όσον όποιος περάσει από αυτήν την "Θύρα" σωθήσεται...
Είθε να τα καταφέρουμε όλοι, με την βοήθεια του Θεού!...
Να ελπίζουμε ότι βοηθήσαμε κάπως την αγαπητή Α.Π.;
Ευχ.
δΓ
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήένα ερώτημα που είναι απορία και άλλων συναδέλφων θα ήθελα να μοιραστούμε. Πολλές εικόνες που αποδίδονται στο ¨Αγιο Λουκά, έχουν τεχνική πολύ μεταγενέστερη. Γνωρίζει κανείς κάτι για αυτό;
Καλησπέρα σας !
ΑπάντησηΔιαγραφήΛόγω υποχρεώσεων δεν μπορώ να συμμετέχω στην συζήτηση σας, αλλά έστω και αργά, αφού διάβασα τα προηγούμενα σχόλια, θα ήθελα να καταθέσω κάποιες σκέψεις μου σχετικές με τον προβληματισμό που τέθηκε και αφορά το κατά πόσο είναι στρατευμένη τέχνη η Εικονογραφία.
Η Εικονογραφία δεν είναι βοήθημα ή συμπλήρωμα, αν θέλετε, για να προβάλλει και να υποστηρίξει το Ι. Ευαγγέλιο. Είναι όπως γνωρίζουμε και αποδεχόμαστε ο Λόγος του Θεού με χρώματα αντί λέξεων. Συνεπώς εάν θεωρήσουμε την λειτουργική αυτή τέχνη στρατευμένη, τότε αυτόματα θα πρέπει να θεωρούμε και το Ευαγγέλιο ένα προπαγανδιστικό έργο.
Βάσει αυτού του συλλογισμού νομίζω πως μπορούμε εύκολα να βγάλουμε το ανάλογο συμπέρασμα.
Όσον αφορά τις Εικόνες που αποδίδονται στον Άγιο Λουκά, έχω την εντύπωση πως η παλαιότερη που υπάρχει και αποδίδεται σε αυτόν είναι περίπου του 7ου - 8ου αιώνα ; (μπορεί και να κάνω λάθος). Όπως και να έχει, η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι μάλλον λειτούργησε η ευσέβεια του πληρώματος της Εκκλησία και τελικά της παράδοσης και αποδόθηκαν στον Άγιο.
Καλή συνέχεια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, το Ευαγγέλιο δεν μπορεί να είναι "στρατευμένο", ούτε οι Εικόνες.
Οι τέχνες όμως που μετέχουν στην επανεκτύπωση Τους μπορούν και είναι.
Για τις Εικόνες που αποδίδονται στον Απόστολο Λουκά, έχουμε και εμείς κατά καιρούς
απορήσει, εφ' όσον, όπως σωστά επισημαίνεται έχουν πολυ μεταγενέστερη τεχνική.
Οπωσδήποτε μια εξήγηση είναι αυτή του αγαπητού Δημοσθένη, για την λειτουργία
της "λαϊκής" ευσέβειας, σε συνδυασμό βέβαια με την άγνοια του θέματος ή την μη αξιολόγησή του
εκ μέρους των Ποιμένων.
Μία άλλη σκέψη είναι, ότι μπορεί πράγματι κάποιες από αυτές να ήταν τόσο παλαιές,
αλλά επιζωγραφίσθηκαν όταν καταστράφηκαν, με την τεχνική βέβαια της εποχής...
Ευχ.
"Οι τέχνες όμως που μετέχουν στην επανεκτύπωση Τους μπορούν και είναι."
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπορείτε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε;
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα προσπαθήσουμε.
Στην συγγραφή ενός Ευαγγελίου, αλλά και στην κατασκευή μιάς Εικόνας μετέχουν αρκετοί "τεχνίτες".
Ξυλουργοί, χρυσωτές, σχεδιαστές, ζωγράφοι κλπ. Αυτοί λοιπόν, όταν βέβαια έχουν επίγνωση, θεωρούνται στρατευμένοι,
καθώς και η τέχνη τους, εφ' όσον πηρετούν την Εκκλησία και επιτελούν το έργο τους με τους κανονισμούς Της...
Ευχ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγγνώμη, "στην κατασκευή ενός Ευαγγελίου", είναι η σωστή έκφραση...
Πάντως, ο όρος στρατευμένος για την τέχνη, δηλώνει την προσπάθεια με το καλλιτεχνικό έργο να προβληθεί μια ιδεολογία, μια επί μέρους άποψη που οπωσδήποτε αντιμάχεται άλλες. Αυτό που με απασχολεί είναι ότι αν θεωρήσουμε στρατευμένη τέχνη την εικονογραφία τότε το περιεχόμενο χάνει τον καθολικό του χαρακτήρα (αυτόν της Αλήθειας) και εκπίπτει σε μια πρόταση μεταξύ άλλων. Η Αλήθεια του περιεχομένου μετατρέπεται σε ηθική. Αλλά όχι μόνο η Τέχνη της Εκκλησίας αλλά και ο αγιογράφος επίσης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα τον θεωρήσουμε στρατευμένο απέναντι σε τι;
ΑπάντησηΔιαγραφήΘεωρούμε την Εικονογραφία στρατευμένη Τέχνη και τον αγιογράφο επίσης,
ακριβώς στην υπηρεσία φανέρωσης της Αλήθειας (διά της Εικόνας), η οποία Αλήθεια
δεν νομίζουμε βέβαια, ότι μετατρέπεται για τον λόγο αυτόν σε ηθική.
Ο Παράδεισος δεν μετατράπηκε σε κάτι άλλο, όταν ο Πρωτόπλαστος έλαβε την Εντολή
εργάζεσθαι και ΦΥΛΑΣΣΕΙΝ αυτόν. Ο Αδάμ όμως και τα όσα θα έκανε, στρατεύθηκαν,
αν βέβαια το ερμηνεύουμε σωστά, απέναντι στον κοινό εχθρό μας...
Όμως έχουμε την αίσθηση ότι "ξεφεύγουμε" σε θέματα, που προσωπικά μας υπερβαίνουν...
Ευχ.
Καλησπέρα σας.
ΔιαγραφήΘεωρώ κι εγώ την αγιογραφια, στρατευμένη τέχνη. Αν σε προηγούμενες τοποθετήσεις μας ενοχληθήκαμε να την ονομάσουμε ακριβώς "τέχνη" θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε σ αυτον της τον χαρακτήρα. Στρατευμένη, τόσο με την έννοια της μαχόμενης, όσο και της υπηρετούσας έναν σκοπό. Η ύπαρξή της δικαιολογείται σαν ένα γίγνεσθαι μέσα στα πλαίσια αυτού του κόσμου και απευθύνεται στους ανθρώπους μεσα από των ιδίων την συμμετοχη.
Εδώ πρόκειται για ένα κάλεσμα σε αγώνα ζωής, υπάρχει σκοπός, υπόσχεση. Ο Θεός δια του λόγου Του και του φωτισμένου πληρώματος της εκκλησίας όρισε πλαίσια, κανόνες και προϋποθέσεις. Οι υπηρετούσες Αυτόν Ασώματες οντότητες σχηματίζουν τάγματα. Η ίδια μας η πίστη σ Αυτόν προκαλεί ρήξεις με εγκόσμιες, αλλά και υπερκόσμιες επιβουλές. Εν τέλει, αν δεν επρόκειτο για το θείο Του σχέδιο, αγιογραφια δεν θα υπήρχε. Γι αυτό έρχομαι να συμφωνήσω με τον σεβαστό ΜγΓ.
Οι πιστοί του Αλάχ, του Βούδα, πολυθειστές, ειδωλολάτρες, Κονφουκιστές, διάφορες δοξασίες, αναζητούν σε συνέδρια την τομή της πίστης τους. Τι θέση έχουν οι χριστιανοί ανάμεσά τους;
ΑπάντησηΔιαγραφήΑς φανταστούμε μια σύναξη όπου οι μετέχοντες εκφράζουν την γνώμη τους σχετικά με μια μακρινή περιοχή στην οποία κανείς τους δεν πήγε ποτέ. Ο καθένας θέλει να πείσει τους άλλους ότι γνωρίζει καλύτερα την περιοχή. Ας φανταστούμε τώρα και κάποιον που γνωρίζει καλά την περιοχή γιατί ήρθε από εκεί, να βρίσκεται ανάμεσά τους. Ποιά ανάγκη έχει αυτός να μοιραστεί τις λανθασμένες και κατά προσέγγιση περιγραφές;
Είναι ο έσχατος τρόπος για να πω ότι η στράτευση οδηγεί στην αντίληψη ότι η εικονογραφία αντιστρατεύεται τις άλλες θρησκευτικές τέχνες. Αν συμβαίνει αυτό, τότε δεν είναι μία από αυτές;
Είναι άλλο η υπηρεσία και άλλο η στράτευση. Άλλο ο αποστολικός χαρακτήρας και άλλο οι σταυροφορίες.
Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό να υπάρχουν οι γνώμες μας για όσους παρακολουθούν την συζήτηση. Καλή συνέχεια!
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλημέρα!
Αυτό ποτέ δεν πέρασε από την σκέψη μας. Δηλ. ότι η Εικονογραφία αντιστρατεύεται
τις άλλες θρησκευτικές τέχνες.
Η στράτευση για την οποία μιλήσαμε είναι απέναντι στον διάβολο...
Αν οι θρησκευτικές τέχνες τον υπηρετούν (είναι όπλα του), προσφέροντας, όπως ωραία παρομοιάζετε,
ατελείς και πλανεμένες πληροφορίες για την "μακρινή περιοχή", προς την οποία πορευόμαστε,
τότε η Εικόνα με την αληθινή πληροφορία της "αντιστρατεύεται" και αυτές, δεν νομίζετε;
Πάντως, νομίζουμε ότι είναι θέμα ανόλογο με αυτό που παλαιότερα είχατε θίξει,
της διαφοράς του Χριστιανισμού από τις όλες τις άλλες θρησκείες του κόσμου...
Ευχ.
Μπορώ εύκολα να δω την αίσθηση που σας οδηγεί στο συμπέρασμα σχετικά με την έννοια στρατευμένη τέχνη για την Αγιογραφία. Επειδή πρόκειται για συνεχή αγώνα στον οποίο όπλο μας είναι και οι άγιες Εικόνες. Όμως η έννοια έχει άλλη διάσταση στην κοινή χρήση, κάτι που δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και που σίγουρα δεν ταιριάζει με τον χαρακτήρα της Εικόνας.
ΔιαγραφήΠροσωπικά δεν θα σύσταινα την Αγιογραφία σαν στρατευμένη τέχνη, αλλά σαν Ορθόδοξη μαρτυρία του πνευματικού βιώματος της Εκκλησίας. Ο «αόρατος πόλεμος» που διαχωρίζει την Εκκλησία σε στρατευόμενη, είναι εσωτερική υπόθεση των μελών και αφορά αυτούς και μόνο. Η Εικόνα, απευθυνόμενη προς τον Κόσμο δεν μπορεί να αντιστρατεύεται τίποτα, αλλά διασώζει την ελευθερία της κάθε γνώμης, όπως ακριβώς και ο Κύριος είπε: «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν»
Μάλλον, όμως, ξεπέρασα την ανοχή σας με το ζήτημα αυτό, ίσως επειδή στην δική μου διάκριση δεν είναι καθόλου απλό η δευτερεύον. Ίσως μας δοθεί η ευκαιρία να το ξαναδούμε στο μέλλον. Ήδη ειπώθηκαν όσα έπρεπε να ειπωθούν. Ευχαριστώ για την υπομονή σας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστούμε πολύ!
Συμφωνούμε με την διάκριση που κάνετε, και η οποία θεωρούμε ότι ήταν
αυτό που χρειαζόταν και τοποθετεί τα πράγματα στην θέση τους.
Μπορείτε να μας αναλύσετε όμως λίγο περισσότερο το "Η Εικόνα, ...διασώζει την ελευθερία της κάθε γνώμης";
Είναι κάτι που άπτεται μιας δικής μας ευαίσθητης "χορδής" και αναζήτησης...
Ευχ.
Χαίρομαι που συμπορευόμαστε στο σημείο αυτό.
ΔιαγραφήΟ σεβασμός του διαφορετικού, η απουσία αντιπάλου είναι βασικό χαρακτηριστικό, όπως σίγουρα γνωρίζετε, της Εικόνας. Οδηγώντας τον πιστό στην απάθεια, στην παράδοση κάθε κρίσης στον Θεό, επιτρέποντας την Θεία δικαιοσύνη να ρυθμίζει τα γεγονότα, παρουσιάζει με τον ίδιο τρόπο θύτες και θύματα, χωρίς να προσωποληπτεί .
Πράγματι, αυτό το χαρακτηριστικό είναι μοναδικό και θα πρέπει να το διαφυλάξουμε από σύγχρονες τάσεις που προσδίδουν εμπάθεια σε πρόσωπα αντίθετα πχ στρατιωτών και δήμιων. Πρόκειται για την βασική αποστολή – κατά τη γνώμη μου – της Εικόνας, το να παρουσιάζει μέσα από το κάθε στοιχείο της, τις ιδιότητες Του Θεού και να καθιστά με κάθε τρόπο, αισθητή την Παρουσία Του. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η υπόσχεση της Αιώνιας Ζωής είναι ταυτόσημη με την Γνώση Του Θεού Πατρός κατά τα λόγια Του Χριστού. Η Εικόνα υπηρετεί και προσφέρει αυτή την Γνώση , όπως ακριβώς και το Ευαγγέλιο. σαν μια Διαθήκη. Και μια Διαθήκη απευθύνεται στους κληρονόμους πράγμα που να ευχηθούμε να είμαστε όλοι μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑμήν! Ευχαριστούμε!
Θα μας επιτρέψετε μόνο μία διευκρίνιση, η οποία έχει βέβαια διατυπωθεί,
αλλά την υπογραμμίζουμε.
Λέγοντας "στράτευση", δεν εννοούμε ασφαλώς με κανένα τρόπο, κατά
του ανθρώπου, του οποιουδήποτε Αδελφού μας, φίλου ή "εχθρού",
αλλά εναντίον του κοινού, -το επαναλαμβάνουμε-,
και πραγματικού και μόνου εχθρου του ανθρωπίνου γένους, του διαβόλου,
εφ' όσον όπως μας είπε πιο επάνω η αγαπητή Α.Π. "...Η ίδια μας η πίστη σ Αυτόν (τον Θεό)
προκαλεί ρήξεις (και μάχες) με εγκόσμιες (τον "κόσμο", την σάρκα), αλλά και υπερκόσμιες επιβουλές (τον διάβολο)"...
Ευχ.