+++
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΑΣ Ε΄
+Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Γαρδικίου κ. Κλήμης,
Θεολόγος
«Εικόνες και θαύματα»
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΗ
«...Πῶς ὅμως ἐξηγεῖται ἡ θαυματουργία τῶν ἱερῶν Εἰκόνων; Καὶ εἶναι ὅλες οἱ Εἰκόνες θαυματουργὲς ἤ μόνον κάποιες ἀπὸ αὐτές;
3. Θεολογικὴ ἑρμηνεία τῆς θαυματουργίας τῶν ἱερῶν Εἰκόνων
Τὸ θαῦμα εἶναι συνυφασμένο μὲ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξι. Ὅλος ὁ κόσμος ἔχει τὴν ἀρχή του στὸ θαῦμα: «Αὐτὸς εἶπε καὶ ἐγεννήθησαν· Αὐτὸς ἐνετείλατο, καὶ ἐκτίσθησαν»! Ἡ πλᾶσις τοῦ ἀνθρώπου ἦταν ἕνα μεγάλο θαῦμα τῆς Ἀγάπης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἡ δὲ ἀνάπλασις τοῦ πεσόντος ἀνθρώπου εἶναι θαῦμα θαυμάτων. Ὅταν ὁ Πρωτότοκος εἰσῆλθεν εἰς τὴν οἰκουμένην6, τότε ἀπεκαλύφθη τὸ «ὕψιστο θαῦμα, τὸ ἀνώτατο ὑπὲρ φύσιν, ποὺ φανερώθηκε μέσα στὸ φυσικό». Γι’ αὐτὸ ὁ ἱερὸς Ὑμνογράφος ψάλλει: «Ὤ θαύματος καινοῦ, πάντων τῶν πάλαι θαυμάτων! Τίς γὰρ ἔγνω Μητέρα, ἄνευ ἀνδρὸς τετοκυῖαν, καὶ ἐν ἀγκάλαις φέρουσαν, τὸν ἅπασαν τὴν κτίσιν περιέχοντα;». Διότι, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται Υἱὸς Ἀνθρώπου, λαμβάνει σάρκα περιγραπτὴ ἀπὸ ἀληθινὴ περιγραπτὴ Μητέρα, τὴν Πανάχραντο καὶ Ἀειπάρθενο Μαρία «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου». Ἔτσι, ὁ Ἄναρχος ἄρχεται, ὁ Λόγος σαρκοῦται καὶ ὁ Ἄκτιστος Κτίστης τοῦ παντὸς προσλαμβάνει τὸ κτίσμα γιὰ νὰ τὸ θεώση.
Ἡ θεία Ἐνσάρκωσι, ὡς γνωστόν, ἀποτελεῖ τὴν βάσι καὶ τὴν δικαιολόγησι τῆς Εἰκονογραφίας, ἡ ὁποία οὐσιαστικὰ ἀπεικονίζει τὸ θαῦμα: τὸν Κύριο καὶ Σωτῆρα μας Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ ὅλη τὴν θαυμαστὴ θεία Οἰκονομία Του· κατ’ ἐπέκτασιν δέ, τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο Μητέρα Του, τοὺς Ἀγγέλους Του, τοὺς Ἁγίους Του, ὅλη τὴν ἔνδοξη στρατιά Του!
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ «φυσικὴ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ Πατρὸς ὡς πρὸς τὴν θεότητα, καὶ τῆς Παναγίας Μητέρας Του ὡς πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα, δύναται νὰ εἰκονογραφηθῆ καὶ διὰ «τεχνιτῆς εἰκόνος», δηλαδὴ νὰ ἁγιογραφηθῆ. Ἡ τεχνιτὴ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ εἶναι βέβαια διαφο-ρετικὴ κατὰ τὴν φύσι καὶ οὐσία ἀπὸ τὸ πρωτότυτό της, δηλαδὴ τὸν σαρκω-μένο Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ταυτίζεται μὲ αὐτὸ ὡς πρὸς τὴν ὁμοίωσι καὶ ἔχουν μεταξύ τους, πρωτότυπο καὶ τεχνιτὴ Εἰκόνα, σύμφωνα μὲ τὸν Ἅγιο Θεόδωρο τὸν Στουδίτη, «ὑποστατικὴ ὁμοιότητα».
Ἡ τεχνιτὴ Εἰκόνα εἶναι κάτοπτρο, τὸ ὁποῖο ἀντανακλᾶ τὸν χαρακτῆρα τοῦ Προσώπου τοῦ Χριστοῦ, ὅπως αὐτὸς ἐκφράσθηκε διὰ τῶν ἰδιωμάτων τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς Του. Ἔτσι, ὑφίσταται ἕνας ἐσωτερικὸς σύνδεσμος, μία κοινωνία, μεταξὺ Εἰκόνος Χριστοῦ καὶ τοῦ ἰδίου τοῦ Χριστοῦ, ὥστε ἡ Εἰκόνα νὰ μὴ εἶναι ἁπλῶς μία ἀναπαράστασι τῆς μορφῆς, μία προσωπογραφία, ἕνα πορτραῖτο ἤ ἕνα καλλιτεχνικὸ δημιούργημα, χωρὶς βέβαια νὰ ἀγνοῆται καὶ ἡ καλλιτεχνικὴ ἀξία Της.
Τὸ ὄνομα «Χριστὸς» ἀποδίδεται καὶ στὸ πρωτότυπο καὶ στὴν τεχνιτὴ Εἰκόνα καὶ ἀποτελεῖ βασικὸ στοιχεῖο κοινωνίας τους, ὅπως δέχθηκε ἡ Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος. Ἄρα, τὸ ὄνομα προσδιορίζει τὴν ὑποστατικὴ ταυτότητα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Εἰκόνος Του, ἄν καὶ ὀντολογικῶς διαφέρουν μεταξύ τους, μὲ ἀποτέλεσμα στὴν τεχνιτὴ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ νὰ ὑπάρχη ὑποστατικῶς ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἀποφαίνεται ἐπιγραμματικῶς, ὅτι «παντὸς εἰκονιζομένου, οὐχ ἡ φύσις ἀλλ’ ἡ ὑπόστασις εἰκονίζεται».
Πῶς νοεῖται ὅμως αὐτὴ ἡ πραγματικὴ ὑποστατικὴ παρουσία τοῦ ἀρχετύπου-πρωτοτύπου στὴν Εἰκόνα;
Νοεῖται ὡς παρουσία τῆς θεότητος στὴν Εἰκόνα, χωρὶς ὅμως ἡ θεότης νὰ εἰκονίζεται οὔτε νὰ εἶναι φυσικῶς ἑνωμένη μὲ τὴν Εἰκόνα. Ἡ θεότης ὑπάρχει στὴν Εἰκόνα «σχετικῶς» καὶ κατὰ χάριν καὶ νοεῖται ὡς ἁγιαστικὴ εὐλογία, ὥστε ἡ Εἰκόνα νὰ δέχεται ἐπιφοίτησι θείας Χάριτος καὶ Ἐνεργείας καὶ νὰ τὴν μεταδίδη ὡς εὐλογία ἁγιασμοῦ σὲ ὅλους ὅσοι τὴν προσεγγίζουν καὶ τιμοῦν μὲ πίστι καὶ καθαρότητα. Ἑπομένως, οἱ ἱερὲς Εἰκόνες ἀποτελοῦν σκεύη θείας Χάριτος καὶ δύνανται νὰ μεταδίδουν Αὐτήν, δηλαδὴ νὰ θαυματουργοῦν/«τερατουργοῦν», διότι ἐνέχουν τὴν μορφὴ καὶ τὸ εἶδος τοῦ ἀρχετύπου-πρωτοτύπου τους καὶ ταυτίζονται μαζί του τόσο ὡς πρὸς τὴν τιμὴ καὶ προσκύνησι, ὅσο καὶ ὡς πρὸς τὸ ὄνομα.
Στὶς ἅγιες Εἰκόνες δηλαδή, ἀπoτυπώνεται καὶ ἐνυπάρχει ἡ χαρισματικὴ παρουσία τῶν εἰκονιζομένων προσώπων, διὰ τῆς ἄνωθεν Ἐνεργείας, καὶ μὲ τὸν τρόπο τοῦτο μετέχουν αὐτὲς στὴν Χάρι καὶ τὴν ἁγιότητα τῶν πρωτοτύπων τους. Ἡ δὲ χαρισματικὴ αὐτὴ παρουσία, ὡς προελέχθη, δὲν εἶναι φυσική, ἀλλ’ «ἐνεργείᾳ», ὅπως διευκρινίζει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Οἱ ἅγιες Εἰκόνες, μᾶς βεβαιώνει ὁ ἴδιος Ἅγιος, εἶναι «Πνεύματος Ἁγίου πεπληρωμέναι» καὶ «θείας ἐνεργείας δοχεῖα».
Καὶ αὐτὸ συμβαίνει μὲ ΟΛΕΣ τὶς ἱερὲς Εἰκόνες, ἐφ’ ὅσον ὅλες εἶναι φορεῖς Χάριτος καὶ θαυματουργικῆς ἐνεργείας τῶν εἰκονιζομένων πρωτοτύπων τους. Γι’ αὐτὸ καὶ διαπιστώνεται ὑπευθύνως, ὅτι «κάθε κανονικὴ εἰκόνα ἐπειδὴ συνδέεται μὲ τὸ πρωτότυπόν της καὶ συνεπῶς φέρει τὴν Χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι θαυματουργικὴ [ἀκόμη] καὶ ὅταν αὕτη δὲν ἐκδηλώνεται πάντοτε μὲ ἄμεσον καὶ φανερὸν τρόπον».
Ὁπότε, ἡ ἀπόδοσις τιμῆς εἰς Αὐτὲς καὶ ἡ προσκύνησίς τους -ἡ ὁποία κατὰ τὸν κλασσικὸ ὁρισμὸ τοῦ Μ. Βασιλείου «ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει»- μεταδίδει χάριν καὶ ἁγιασμόν, γι’ αὐτὸ καὶ ἀπαιτεῖται προσέγγισις μὲ ἐπίγνωσι, πίστι καὶ καθαρότητα συνειδήσεως, ἡ δὲ εὐλάβεια πρὸς αὐτὲς ἀποτελεῖ «ἀρραβῶνα σωτηρίας».
Πρέπει βέβαια νὰ τονισθῆ, ὅτι οἱ ἅγιες Εἰκόνες δὲν ἀπομονώνονται ἀπὸ τὰ πρωτότυπά τους, δὲν λατρεύονται σὰν θεοί, οὔτε ἐναποτίθεται εἰς Αὐτὲς ἡ ἐλπίδα τῆς σωτηρίας τοῦ πιστοῦ, ὅπως διευκρινίζει ἡ Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος.
Ἐν τούτοις, ἐφ’ ὅσον οἱ ἅγιες Εἰκόνες ἔχουν τόσο μεγάλη πνευματικὴ σημασία καὶ ἀξία, ἐντὸς τῶν Ὀρθοδόξων πλαισίων, ἀποτελοῦν δηλαδὴ «θύρες» οὐρανίου πραγματικότητος, ἀγωγοὺς Χάριτος, φορεῖς θείας Ζωῆς, δυνατότητες λυτρωτικοῦ προσευχητικοῦ διαλόγου, ἀνακαινιστικῆς σχέσεως καὶ παροχῆς θείας Δωρεᾶς, εἶναι αὐτονόητη ἡ τιμητικὴ θέσις, ἀλλὰ καὶ ἡ ὑψηλὴ εὐθύνη τῶν Ἁγιογράφων, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν· ἐπιτελοῦν χαρισματικὴ ἐκκλησιαστικὴ ὑπηρεσία καὶ διακονία καὶ κυριολεκτικὰ «δέονται» κατὰ τὴν ἱστόρησι τῶν εἰκονογραφικῶν τους ἔργων, τὰ ὁποῖα ἐνδύονται δύναμιν ἐξ ὕψους, θείαν Χάριν καὶ θαυματουργικὴν Ἄκτιστον Ἐνέργειαν!
Ἀλλὰ καὶ πόση προσοχὴ καὶ συναίσθησις ἀπαιτεῖται στὴν ἀνάρτησι, χρῆσι, μεταχείρησι, στάσι καὶ θεώρησι τῶν ἱερῶν Εἰκόνων ἀπὸ ὅλους μας, ἄν ἐπιθυμοῦμε τὴν θεία εὐλογία τους καὶ ὄχι τὴν ἀποστροφὴ καὶ ἀποδοκιμασία τους!»...
+++
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου