Δόγμα και εικόνα. Εκκλησία και τέχνη (Μ. Φώτιος), Μέρος Ε΄

--

᾿Επὶ τῇ ἱερᾷ μνήμῃ τοῦ ῾Αγίου Πατρὸς ἡμῶν
Φωτίου τοῦ Μεγάλου
Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

(6η Φεβρουαρίου)


ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΟΡΙΟΘΕΤΕΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΩΣ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ

(Μέρος Ε ́)

...Το ενδιαφέρον του Μεγάλου Φωτίου για τις Εικόνες είναι τριπλό:

1. Η θεολογική ανάπτυξη, στήριξη και υποστήριξη της ιερή υπόθεσης
της προσκύνησης των Εικόνων. Γι` αυτό συνέχεια στα έργα του,
στις επιστολές του, στις ομιλίες του, στη συλλογή των μικρών
θεολογικών πραγματιών με τον τίτλο Αμφιλόχια, επανέρχεται
στο προσφιλές του θέμα και ερμηνεύοντας τις αποφάσεις
της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, στερεώνει και επανοικοδομεί
τις Ορθόδοξες Πατερικές θέσεις· "διότι το θέμα των Εικόνων
δεν ήτο δι` αυτόν, όπως άλλωστε και διά τους παλαιότερους
μεγάλους θεωρητικούς αντιπάλους των εικονομάχων,
θέμα απλώς θεωρητικόν, αλλά ήτο συνυφασμένον
με αυτήν ταύτην την χριστιανικήν διδασκαλίαν.
Διότι εάν πράγματι ο "λόγος εγένετο σάρξ", αν πράγματι ο Θεός
εγένετο άνθρωπος, τότε η δι` Εικόνων παράστασις του βίου Του
είναι εφικτή και θεμιτή. Είναι μάλιστα και αναγκαία,
διότι ουτω ο πιστός έχει πάντοτε ενώπιόν του
αισθητήν την μορφήν του εναθρωπισθέντος Θεού",
θα σημειώσει επιγραμματικά ο Λαούρδας.



2. Η επανιστόρηση όλων των ναών που παρέμειναν απογυμνωμένοι
μετά την εικονομαχική λαίλαπα. Οι καταστροφές των ψηφιδωτών
και των τοιχογραφιών σε όλη την Κωνσταντινούπολη είχαν καθολικό χαρακτήρα
και ο Φώτιος εργάσθηκε με ζήλο για να ξεκινήσει μια νέα σταυροφορία
διακόσμησης των κατεστραμμένων εσωτερικών των μνημείων.
Βρισκόμαστε μόλις δεκαπέντε χρόνια μετά τον επίσημο τερματισμό
της Εικονομαχίας και ο νέος Πατριάρχης (που πρέπει να ήταν τότε
μόλις 35 περίπου ετών) αρχίζει το μέγα έργο της επανιστόρησης των Ναών,
των καθολικών των Μοναστηριών και των αυτοκρατορικών Εκκλησιών.
Είχε φροντίσει για τα συνεργεία των καλλιτεχνών.
Από τον υπ` αριθμ. 7 κανόνα της Συνόδου του 869-870
που κατεδίκασε τον Φώτιο πληροφορούμαστε
για πλήθος ζωγράφους και ψηφοθέτες που τον περιστοίχιζαν
και για τους οποίους αναφέρεται ότι τας αγίας και σεπτάς εικόνας
αναστηλούν και εικονογραφείν εν τοις ιεροίς ναοίς και εργαζόμενοι
προς ζωγραφικήν αγίων εικόνων εν εκκλησία.




3. Ο σχεδιασμός οργανωμένων εικονογραφικών προγραμμάτων,
που θα αποτελούσαν πρότυπο, οδηγό και "πιλότο" για τους καλλιτέχνες
όχι μόνο στην αφετηριακή μεταεικονομαχική εποχή του,
αλλά θα εδραιώνονταν στη συνείδηδη του εκκλησιαστικού πληρώματος
και με τη δογματική τους θεμελίωση και την λατρευτική τους ερμηνεία
θα αποκτούσαν διαχρονική σημασία και αξία μέσα στους αιώνες.
Όπως κι έγινε, ως την εποχή μας...

Από το βιβλίο
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Αθανασίου Παλιούρα