Δόγμα και εικόνα. Εκκλησία και τέχνη (Μ. Φώτιος), Μέρος Γ΄

--

᾿Επὶ τῇ ἱερᾷ μνήμῃ τοῦ ῾Αγίου Πατρὸς ἡμῶν
Φωτίου τοῦ Μεγάλου
Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

(6η Φεβρουαρίου)


ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΑ - ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο ΜΕΓΑΣ ΦΩΤΙΟΣ ΟΡΙΟΘΕΤΕΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ΩΣ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ

(Μέρος Γ ́)

...Εντυπωσιάζει σήμερα η σαφήνεια της περιγραφής
και η ακρίβεια (του Μεγάλου Φωτίου).
Παίρνουμε για παράδειγμα την γλαφυρή του ομιλία
στα εγκαίνια ναού της Θεοτόκου μέσα στα ανάκτορα.
Περιγράφει με θαυμαστό τρόπο τα λευκά μαρμαροθετήματα
του προαυλίου που αφήνουν κατάπληκτο τον επισκέπτη
και διερωτάται ρητορικά μήπως ο καλλιτέχνης είναι ο Φειδίας
ή ο Παράσιος, ο Πραξιτέλης ή ο Ζεύξις...
Θαμπώνεται μπαίνοντας στο εσωτερικό από τον χρυσό
και τον άργυρο, τις έγχρωμες ορθομαρμαρώσεις και τα ψηφιδωτά,
τα διακοσμημένα κιονόκρανα,τη χρυσοποίκιλτη Αγία Τράπεζα,
τα περίστωα και τις κιονοστοιχίες.
Εντυπωσιάζεται και θαυμάζει τα μωσαϊκά του δαπέδου,
που διακοσμούνται με θέματα από το ζωικό και φυτικό βασίλειο
και με σχήματα γεωμετρικά.




Αλλά τη μεγαλύτερη προσοχή ελκύει το ψηφιδωτό
με τον παντοκράτορα Χριστό στην οροφή που τη γην εφορά
καθώς δορυφορείται από πλήθος ιπτάμενων Αγγέλων.
Ο ανώνυμος γραφεύς, δηλαδή ο καλλιτέχνης επαινείται σε τέτοιο σημείο,
ώστε να θεωρείται πως με τα σχήματα και τα χρώματα
εγγίζει τα όρια του ανυπέρβλητου δημιουργού.
Είναι εξαιρετική η επιγραμματική περιγραφή της Θεοτόκου
στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του Ιερού:



Με τα χέρια υψωμένα στον τύπο της Βλαχερνίτισσας
τας αχράντους χείρας υπέρ ημών εξαπλούσης...
Όλο τον κύριο ναό κατακοσμεί χορός Μαρτύρων
και Αποστόλων, Προφητών και Πατριαρχών.
Σημειώνει μέσα σ`ένα κλίμα θαυμασμού ότι ο Ναός αυτός
συγκεντρώνει κάλλος και πολυτέλεια,ομορφιά και πνεύμα,
τελειότητα και δεξιότητα καλλιτεχνική.
Γιατί είναι ένας ξεχωριστός Ναός κάλλιστος και ωραιότατος
που νικά νόμους εκφράσεως

Από το βιβλίο
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Αθανασίου Παλιούρα