Ο Άγιος και Ιαματικός Παντελεήμων

--

 Ἐπὶ τῇ ἱερᾷ μνήμῃ τοῦ ̔Αγίου Μεγαλομάρτυρος Παντελεήμονος
(27η Ἰουλίου)

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ

Οἱ ἀσθένειες εἶναι δῶρα Θεοῦ

 

 

 

ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ

 

Τοιχογραφία ἐκ τοῦ Πρωτάτου Ἁγίου Ὄρους.
Ἔργον Μανουὴλ Πανσελήνου, ΙΓʹ αἰῶνος.

ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ ὁ ἔνδοξος Μεγαλομάρτυς ἤκμασε κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Μαξιμιανοῦ ἐν ἔτει τδ’ (304), καταγόμενος ἀπὸ τὴν πόλιν τῆς Νικομηδείας, υἱὸς πατρὸς μὲν εἰδωλολάτρου, Εὐστοργίου ὀνομαζομένου, μητρὸς δὲ ἐκ προγόνων οὔσης χριστιανῆς, καλουμένης Εὐβούλης. Ὅσην δὲ θέλησιν εἶχεν αὐτὸς νὰ θεραπεύῃ τὰ εἴδωλα, τόσην ἀγάπην καὶ προθυμίαν εἶχεν ἐκείνη πρὸς τὴν ὀρθόδοξον πίστιν, καὶ ἔτρεφε τὸ τέκνον των (τὸ ὁποῖον ὀνομάζετο Παντολέων) ὄχι μόνον μὲ τροφὴν σωματικήν, ἀλλὰ περισσότερον μὲ πνευματικήν, διδάσκουσα αὐτὸ τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ. Πλὴν εἰς ὀλίγα ἔτη ἐτελεύτησεν ἡ μακαρία Εὐβούλη. Ὁ δὲ Παντολέων ἐμάνθανε γράμματα πρῶτον τὰ κοινά, ἔπειτα καὶ τὴν Ἑλληνικὴν παίδευσιν. Ὕστερον δὲ πάλιν, ἀφοῦ ἔμαθεν ὅσα ἦσαν ἀρκετά, τὸν ἔδωσεν ὁ πατήρ του εἰς ἰατρὸν θαυμαστὸν τοῦ καιροῦ ἐκείνου, καλούμενον Εὐφρόσυνον, νὰ τὸν ἐκπαιδεύσῃ εἰς τὴν ἰατρικὴν ἐπιστήμην· ὁ δὲ νέος, ἀπὸ τὴν πολλήν του εὐφυΐαν, εἰς ὀλίγον καιρὸν ὑπερέβη ὅλους τοὺς συμμαθητάς του.

Ἦτο δὲ ὁ Ἅγιος ὡραῖος κατὰ πολλὰ τὴν ὄψιν, τὴν ὁμιλίαν γλυκύς, τὸ σχῆμα ταπεινὸς καὶ μέτριος, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν ἦτο ὅλος γεμᾶτος ἀρετὴν καὶ εὐταξίαν τοσαύτην, ὥστε ὅστις ἤθελε συναναστραφῆ καὶ συνομιλήσει μετ’ αὐτοῦ πολλὴν χαρὰν καὶ εὐφροσύνην ἐλάμβανεν. Ἀπὸ τὰς ἀρετάς του δὲ αὐτὰς ἔγινεν ἀκουστὸς εἰς ὅλην τὴν Νικομήδειαν. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ βασιλεὺς Μαξιμιανός, ὅταν τὸν εἶδεν ἡμέραν τινά, κατὰ τὴν ὁποίαν μετέβη μὲ τὸν Εὐφρόσυνον εἰς τὸ παλάτιον, ἠρώτησε δι’ αὐτόν· καὶ ἀκούσας τὴν ἀρετὴν αὐτοῦ καὶ ἰδὼν τὴν φρόνησιν καὶ κατάστασίν του ἐχάρη πολλά, καὶ παρήγγειλεν εἰς τὸν Εὐφρόσυνον νὰ τὸν σπουδάσῃ, ὅσον δύναται, νὰ τὸν κάμῃ τέλειον ἰατρόν, διὰ νὰ τὸν ἔχῃ εἰς τὰ βασίλεια. Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὑρίσκετο καὶ ὁ Ἅγιος Ἑρμόλαος, ὁ Ἱερεὺς τῆς ἐν Νικομηδείᾳ Ἐκκλησίας, περὶ τοῦ ὁποίου προείπομεν εἰς τὴν εἰκοστὴν ἕκτην τοῦ παρόντος. Πλὴν ἦτο κεκρυμμένος εἰς ἕνα οἶκον μὲ ἄλλους χριστιανοὺς διὰ τὸν φόβον τοῦ βασιλέως, βλέπων δὲ τὸν νέον καθὼς διέβαινεν ἀπὸ τὴν οἰκίαν ἐκείνην καθ’ ἑκάστην νὰ πηγαίνῃ εἰς τὸν διδάσκαλον, ἐννόησεν ἀπὸ τὴν σεμνότητα τοῦ ἤθους, ὅτι καὶ ἡ κατάστασις τῆς ψυχῆς του θὰ ἦτο γεμάτη ἀγαθότητα, ὡς ἐκείνη ἡ ἀγαθὴ καὶ καρποφόρος γῆ, τὴν ὁποίαν λέγει τὸ Εὐαγγέλιον, θέλει δὲ χρηματίσει καὶ αὐτὸς σκεῦος ἐκλογῆς θείᾳ χάριτι, ὡς ὁ μέγας Ἀπόστολος.

Ταῦτα διανούμενος ὁ Ἑρμόλαος ἤθελε νὰ δοκιμάσῃ ἐὰν δύναται νὰ σαγηνεύσῃ τὸν Παντολέοντα· ἀνοίξας λοιπὸν τὴν θύραν τοῦ οἴκου, τὸν ἐκάλεσε νὰ εἰσέλθῃ ἵνα τοῦ ὁμιλήσῃ. Ἀφοῦ εἰσῆλθε, τὸν ἠρώτησε διὰ τὸ γένος καὶ τὸ σέβας αὐτοῦ. Ὁ δὲ νέος εἶπεν εἰς αὐτὸν πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν, ὅτι ἡ μήτηρ του ἦτο χριστιανή, ὁ δὲ πατήρ του εἰδωλολάτρης. Λέγει ὁ Ἑρμόλαος· «Ἀλλὰ σύ, τέκνον, ποίαν θρησκείαν ἀγαπᾷς καλλίτερα;». Ὁ δὲ εἶπεν· «Ὅταν ἔζη ἡ μήτηρ μου, μὲ ἐνουθέτει καθ’ ἑκάστην νὰ γίνω χριστιανός, τὸ ὁποῖον ἐπόθουν καὶ ἐγώ. Ἀφ᾽ ὅτου ὅμως ἐτελεύτησεν ἡ μήτηρ μου καὶ ἔμεινα μόνος μὲ τὸν πατέρα μου, αὐτὸς μὲ ἀναγκάζει νὰ μένω εἰς τὴν θρησκείαν του, καὶ μελετᾷ νὰ μὲ τιμήσῃ εἰς τὰ βασίλεια». Καὶ ὁ Ἑρμόλαος· «Τίνα ἐπιστήμην μανθάνεις, τέκνον μου;». Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Τὴν ἰατρικήν, τίμιε γέρον, τὴν ὁποίαν διδάσκει ὁ Ἀσκληπιός, ὁ Ἱπποκράτης, ὁ Γαληνός, καὶ ἄλλοι σοφοί. Αὕτη ἡ τέχνη ἤρεσεν εἰς τὸν πατέρα μου ἀπὸ ὅλας· ἀλλὰ καὶ ὁ διδάσκαλός μου μὲ πληροφορεῖ, ὅτι ἐὰν γίνω τέλειος ἰατρός, δὲν θέλει εὑρεθῆ κανὲν πάθος ἢ ἀσθένεια, τὴν ὁποίαν νὰ μὴ δυνηθῶ νὰ θεραπεύσω».

Τότε ὁ Ἑρμόλαος, εὑρίσκων καιρὸν κατάλληλον, εἶπεν εἰς αὐτόν· «Πίστευσόν μοι, ὦ νεανία, ὅτι ἡ τέχνη τοῦ Ἀσκληπιοῦ, τοῦ Γαληνοῦ, καὶ τῶν λοιπῶν σοφῶν ἰατρῶν, τοὺς ὁποίους λέγεις, μικρὰν βοήθειαν δύναται νὰ δώσῃ εἰς ἐκείνους ποὺ τὴν σπουδάζουν. Ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ θεοί, τοὺς ὁποίους ὁ Μαξιμιανὸς προσκυνεῖ, δὲν εἶναι ἄλλο τι ἢ μῦθοι ψευδεῖς, καὶ τοὺς πιστεύουν οἱ ἄφρονες. Ὁ δὲ ἀληθὴς Θεὸς εἶναι Εἷς, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, εἰς τὸν ὁποῖον, ἐὰν πιστεύσῃς ἐξ ὅλης καρδίας σου, θέλεις ἰατρεύει πᾶσαν νόσον χωρὶς κανὲν ἰατρικὸν βότανον, μόνον μὲ τὴν χάριν ἐκείνου, ὅστις ἐκαθάρισε, λεπρούς, δαιμονιῶντας ἐθεράπευσεν, αἱμορροίας καὶ ἕτερα δυσίατα πάθη ἰάτρευσε, καὶ ἁπλῶς εὐκολώτερον ἤθελε μετρήσει τις τὴν ἄπειρον ἄμμον τῆς θαλάσσης καὶ τοὺς ἀστέρας τοῦ οὐρανοῦ, παρὰ τοῦ Χριστοῦ τὰ θαυμάσια. Ἀλλὰ καὶ τώρα καθ’ ἑκάστην εὑρίσκεται πλησίον τῶν δούλων του καὶ τοὺς βοηθεῖ, καὶ κάμνουν σημεῖα καὶ τέρατα μεγαλύτερα, ἀπὸ ὅσα ἐκεῖνος ἐτέλεσε. Μετὰ δὲ ταῦτα τοὺς κάμνει καὶ κληρονόμους τῆς βασιλείας του».

Ταῦτα ἀκούσας ὁ Παντολέων πολλὰ ηὐφράνθη ἡ καρδία του, καὶ ἔκρινεν ὅτι ἦσαν ὅλα ἀληθινὰ καὶ δίκαια καὶ ἀπεκρίθη οὕτως· «Ὅσα μοῦ εἶπες, Ἅγιε Γέρον, τὰ ἤκουσα καὶ ἀπὸ τὴν μητέρα μου πολλάκις καὶ τὴν ἔβλεπον ὅτι προσηύχετο πρὸς αὐτὸν τὸν Θεόν, τὸν ὁποῖον κηρύττεις, καὶ τὸν ἐπεκαλεῖτο εἰς βοήθειαν». Εὐχαριστήσας ὅθεν ὁ Παντολέων διὰ τὴν συμβουλήν, τὴν ὁποίαν τοῦ ἔδωκεν ὁ Ἑρμόλαος, ἀπῆλθεν εἰς τὴν ὁδόν του καὶ πάλιν ἤρχετο πολλάκις νὰ ἀκούσῃ τὴν διδαχὴν αὐτοῦ, ἵνα καρπωθῇ καλύτερον, καὶ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον ἐστηρίζετο εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ. Ἐν μιᾷ δὲ τῶν ἡμερῶν, ἐρχόμενος ἀπὸ τὸν διδάσκαλόν του, εὗρεν ἐν τῇ ὁδῷ παιδίον, τὸ ὁποῖον ἐδάγκασεν ἔχιδνα καὶ ἔκειτο νεκρόν, τὸ δὲ θηρίον ἵστατο πλησίον του. Ταῦτα ἰδὼν ὁ Παντολέων, ἐνεθυμήθη τοῦ Ἑρμολάου τοὺς λόγους καὶ ἔλεγε κατὰ διάνοιαν ὅτι· «Ἐὰν πληρώσῃ ὁ Χριστὸς τοῦτό μου τὸ ζήτημα, νὰ ἀναστηθῇ τὸ παιδίον καὶ νὰ θανατωθῇ τὸ θηρίον, ἄλλην ἀπόδειξιν καὶ πίστωσιν δὲν ζητῶ εἰς ὅσα ὁ τίμιος γέρων μὲ ἐδίδαξεν, ἀλλὰ γίνομαι χριστιανὸς πάραυτα». Ποιήσας τότε προσευχήν, αὐτὴν τὴν ὥραν τὸ μὲν παιδίον ἀνέστη ὡς ἀπὸ ὕπνου, ὁ δὲ ὄφις διερράγη καὶ ἀπώλετο.

Τότε πληροφορηθεὶς ὁ Παντολέων, ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας του ἐπίστευσεν εἰς τὸν Χριστὸν καὶ ἄρας πρὸς τὸν οὐρανὸν τὰ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος ὄμματα μετ᾽εὐφροσύνης πολλῆς ηὐχαρίστει δοξάζων τὸν Κύριον, ὅστις τὸν ἐλύτρωσεν ἀπὸ τὴν πλάνην καὶ τὸ σκότος τῶν εἰδώλων, καὶ τὸν ὡδήγησεν εἰς τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας. Ἔπειτα τρέχει παρευθὺς μὲ πολλὴν χαρὰν εἰς τὸν Ἑρμόλαον, καὶ διηγούμενος τὴν ὑπόθεσιν ἐζήτησε νὰ τὸν τελειώσῃ διὰ τοῦ βαπτίσματος. Ὁ δὲ γινώσκων εἰς ποῖον ἀγγεῖον ἐκλεκτὸν μέλλει νὰ βάλῃ τὸ μύρον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, μετὰ χαρᾶς ἐπήκουσε καὶ βαπτίσας αὐτὸν τὸν ἐκοινώνησε τοῦ Δεσποτικοῦ σώματος καὶ τὸν ἐδίδαξε πάντα τὰ μυστήρια τῆς ἀληθοῦς ἡμῶν πίστεως. Ἔμεινεν οὕτως ἡμέρας ἑπτὰ εἰς τὸν Ἅγιον Γέροντα, εὐφραινόμενος καὶ σιτιζόμενος ἐκεῖνα τὰ μελίρρυτα λόγια, κατὰ δὲ τὴν ὀγδόην ἡμέραν ἀπῆλθεν εἰς τὸν πατέρα του. Τότε ἐκεῖνος ἠρώτησε τὸν Ἅγιον ποῦ ἦτο τόσας ἡμέρας. Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίνατο· «Εἷς ἄρχων τοῦ παλατίου φίλος τοῦ βασιλέως ἦτο ἀσθενής, καὶ δι’ αὐτὸ δὲν μᾶς ἄφηνε μὲ τὸν διδάσκαλόν μου νὰ ἀναχωρήσωμεν, ἕως ὅτου τελείως ἰατρεύθη. Κατὰ δὲ τὴν ἑπομένην ἐπορεύθη εἰς τὸν Εὐφρόσυνον, πρὸς τὸν ὁποῖον πάλιν ἐπροφασίσθη λέγων· «Ὁ πατήρ μου ἠγόρασε χωράφιον μέγα καὶ ἀξιόλογον καὶ τὸ παρέδωκεν εἰς τὰς χεῖρας ἐμοῦ νὰ ἔχω τὴν φροντίδα του, καὶ δι’ αὐτὸ ἦτο ἀνάγκη νὰ τὸ παραδώσω εἰς τοὺς ἀνθρώπους, νὰ τὸ δουλεύωσι».

Τοῦτο εἶπεν ὁ Ἅγιος διὰ τὴν χάριν, ὅπου ἔλαβεν εἰς τὴν ψυχὴν διὰ τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, οὕτω δὲ ἔκρυψε κατὰ το παρὸν τὴν ὑποθεσιν. Πλὴν ὅμως εἶχε μεγάλην φροντίδα μὲ ποῖον τρόπον νὰ ἐπιστρέψῃ καὶ τὸν πατέρα του, λέγει ὅθεν εἰς αὐτόν· «Διατί, πάτερ, ὅσα εἴδωλα ἔγιναν ἐξ ἀρχῆς ὄρθια, ποτὲ δὲν ἐκάθισαν, καὶ πάλιν ὅσα ἔγιναν καθήμενα, ποτὲ δὲν ἐσηκώθησαν;». Ὁ δὲ Εὐστόργιος, μὴ ἔχων τί νὰ ἀποκριθῇ, ἤρχισεν ὀλίγον κατ᾽ὀλίγον καὶ ἐψυχραίνετο ἡ πολλή του εὐλάβεια, τὴν ὁποίαν εἶχεν εἰς αὐτά, καὶ δὲν ἐθυσίαζεν ὡς τὸ πρότερον. Ὁ δὲ Ἅγιος βλέπων ταῦτα ηὐχαρίστει τὸν Θεόν, δεόμενος αὐτοῦ ἀκαταπαύστως νὰ φωτίσῃ τὸν πατέρα του νὰ λυτρωθῇ τελείως ἀπὸ τὴν πλάνην τῆς ἀγνωσίας τὸ συντομώτερον. Ἐσκέπτετο δὲ νὰ συντρίψῃ τὰ εἴδωλα, τὰ ὁποῖα εἶχον εἰς τὸν οἶκόν των. Ἀλλὰ διὰ νὰ μὴ λυπήσῃ τὸν πατέρα του δὲν τὸ ἔκαμεν. Μόνον ἔλεγε· «Κάλλιον νὰ τὸν πείσω μὲ λόγους νὰ πιστεύσῃ εἰς τὸν Χριστόν, καὶ τότε θέλει τὰ συντρίψει καὶ μόνος του». Τοῦτο δὲ καὶ ἔγινε τελικῶς μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐπακούσας τῆς δεήσεως αὐτοῦ ᾠκονόμησε μὲ τρόπον ἐπιτήδειον καὶ ἔφερεν αὐτὸν εἰς τὴν εὐσέβειαν διά τινος θαυματουργίας, τὴν ὁποίαν ἀκούσατε.

Ἔφερόν ποτε τυφλόν τινα εἰς τὸν οἶκον τοῦ Εὐστοργίου καὶ κρούσαντες τὴν θύραν οἱ συγγενεῖς τοῦ τυφλοῦ, ἠρώτησαν ἐὰν ἦτο ἐκεῖ ὁ Παντολέων ὁ ἰατρός. Ὁ δὲ Ἅγιος, ὡς τὸ ἤκουσεν, ἐκάλεσε τὸν πατέρα του καὶ ἐξελθόντες ἀμφότεροι ἠρώτησαν τὸν τυφλὸν τί ζητεῖ. Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Τὸ φῶς μου ποθῶ, ἄριστε ἰατρέ, ἀπὸ τὸ ὁποῖον δὲν εἶναι ἄλλο πρᾶγμα διὰ τοὺς ἀνθρώπους γλυκύτερον, καὶ σὲ παρακαλῶ νὰ λυπηθῇς τὴν συμφορὰν καὶ ταλαιπωρίαν μου, νὰ μὲ ἐλεήσῃς τὸν ἄθλιον, ὅτι πολλοὶ ἰατροὶ ὑπεσχέθησαν νὰ μὲ θεραπεύσουν, ἀλλὰ δὲν ἠδυνήθησαν, μόνον ἐδαπάνησα τὴν περιουσίαν μου εἰς τὰ φάρμακα καὶ δὲν εἶδον κανὲν ὄφελος. Μάλιστα καὶ τὸ ὀλίγον φῶς, ὅπου εἶχον, τὸ ἔχασα, καὶ ἔμεινα ὄχι μόνον τυφλός, ἀλλὰ καὶ πένης ὁ ἄθλιος». Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ λέγει· «Ἐπειδὴ εἰς τοὺς ἰατροὺς ἐδαπάνησας ὅλον τὸν βίον σου καὶ ὄφελος δὲν σοῦ ἔκαμαν, ἐὰν σὲ θεραπεύσω ἐγώ, τί θὰ μοὶ δώσῃς;». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ὅ,τι ἔμεινεν ἀπὸ τὴν περιουσίαν μου, μετὰ χαρᾶς καὶ πάσης προθυμίας σοῦ τὸ χαρίζω». Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ λέγει· «Τοὺς μὲν ὀφθαλμούς σου θέλει θεραπεύσει ὁ ἀληθὴς Θεὸς δι’ ἐμοῦ, τὸν δὲ μισθὸν τῆς ἰατρείας, τὸν ὁποῖον μοὶ ὑπεσχέθης, ὕπαγε διαμοίρασέ τον εἰς τοὺς πένητας.

Ταῦτα μὲν ἔλεγεν ὁ Παντολέων, ἐλπίζων βεβαίως εἰς τὴν χάριν καὶ δύναμιν τοῦ Χριστοῦ· ὁ δὲ πατὴρ αὐτοῦ, νομίζων ὅτι μὲ τέχνην ἀνθρωπίνην καὶ βοτάνων ἐνέργειαν βούλεται νὰ τὸν θεραπεύσῃ, τὸν ἠμπόδιζε λέγων· «Μὴ ἐπιχειρήσῃς, ἠγαπημένε μου υἱέ, τοιοῦτον ἔργον ὑπὲρ τὴν δύναμίν σου, μήπως καὶ ἐντραπῇς εἰς τὸ ὕστερον· διότι τί ἄλλο περισσότερον δύνασαι νὰ τελέσῃς σὺ ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἰατρούς, οἵτινες δὲν ἠδυνήθησαν νὰ τὸν ἰατρεύσουν;». Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν εἰς αὐτόν· «Οὐδεὶς ἄλλος δύναται νὰ τὸν θεραπεύσῃ, πάτερ μου, ὡς ἐγώ. Ὅτι ἀπὸ τὸν διδάσκαλόν μου ἕως αὐτοὺς εἶναι ἐν μέσῳ πολλὴ διαφορά». Ὁ δὲ Εὐστόργιος, νομίζων ὅτι λέγει διὰ τὸν Εὐφρόσυνον, εἶπε πάλιν· «Ἐγώ, τέκνον μου, ἤκουσα, ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ διδάσκαλός σου ἐδοκίμασεν, ἀλλὰ δὲν κατώρθωσε τίποτε». Λέγει ὁ Ἅγιος· «Πρόσεχε, πάτερ, νὰ πιστωθῇς ὀφθαλμοφανῶς τὴν ἀλήθειαν». Οὕτως εἶπε, καὶ ἁπλώσας τὴν δεξιὰν αὐτοῦ, ἐποίησε τὸ σημεῖον τοῦ Σταυροῦ εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ τυφλοῦ, ἐπικαλούμενος τὸ γλυκύτατον τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ σωτήριον ὄνομα· καὶ ὦ τοῦ θαύματος! Πάραυτα ἠνεῴχθησαν οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ τυφλοῦ, ὄχι μόνον τοῦ σώματος, ἀλλὰ καὶ τῆς ψυχῆς, διότι ἦτο εἰδωλολάτρης πρότερον. Ἀλλ’ ὡς εἶδε τὸ μέγα σημεῖον, ὅπου ἔγινεν εἰς αὐτὸν διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ, τὴν ὥραν ταύτην ἐπίστευσεν ὄχι μόνον αὐτός, ἀλλὰ καὶ ὁ πατὴρ τοῦ Ἁγίου, καὶ μεγαλοφώνως ἐκήρυξαν τὸν Χριστὸν Θεὸν ἀληθέστατον καὶ παντοδύναμον.

Ἐχάρη λοιπὸν ὁ Ἅγιος, δοξάζων τὸν Κύριον, καὶ ὁδηγήσας αὐτοὺς πρὸς τὸν Ἅγιον Ἑρμόλαον τοὺς ἐβάπτισεν. Ὁ δὲ Εὐστόργιος, ἐπιστρέψας εἰς τὴν οἰκίαν του, συνέτριψεν ὅλα τὰ εἴδωλα καὶ εἰς ὀλίγον καιρὸν μετὰ τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ἐπιστροφὴν ἀπῆλθε, πρὸς Κύριον μὲ καλὴν μετάνοιαν. Ὁ δὲ Παντολέων ἐμοίρασεν ὅλον του τὸν βίον εἰς πένητας καὶ φυλακισμένους, τοὺς δούλους του ἠλευθέρωσεν, ἀσθενεῖς καὶ ἀδυνάτους ἐπεμελεῖτο, καὶ ὄχι μόνον τοὺς ἰάτρευεν ἀπὸ πᾶσαν ἀσθένειαν, ἀλλὰ καὶ χρήματα ἱκανὰ τοὺς ἐχάρισεν ἵνα ζήσουν. Ἀπὸ τοιαύτας εὐεργεσίας, τὰς ὁποίας ἐποίει καθ’ ἑκάστην ὥραν, ἠκούσθη τὸ ὄνομά του εἰς ὅλους, καὶ ὅσοι εἶχον ἀσθενεῖς ἄλλον ἰατρὸν δὲν ἐζήτουν εἰμὴ τὸν Παντολέοντα. Ὅσους δὲ ἤθελε θεραπεύσει, δὲν ἐζήτει ἄλλην τινὰ πληρωμὴν ἐξ αὐτῶν, μόνον νὰ ὁμολογοῦν τὸν Χριστὸν ἀληθῆ θεραπευτὴν τῶν ψυχικῶν καὶ σωματικῶν ἀλγηδόνων, οὕτω δὲ πιστεύοντες εἰς αὐτὸν ἐθεραπεύοντο διττῶς ἅπαντες, λαμβάνοντες τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς καὶ τὴν ὑγείαν τοῦ σώματος.

Οἱ δὲ ἰατροὶ πάντες τῆς πόλεως ἐφθόνησαν βλέποντες τοιαῦτα θαυμάσια. Ἡμέραν τινὰ καθήμενοι εἰς τὴν ἀγοράν, ἐπέρασεν ἀπ’ ἐκεῖ ὁ πρῴην τυφλός, τὸν ὁποῖον ὁ Ἅγιος ἐθεράπευσε, ὡς δὲ τὸν εἶδον ἐταράχθησαν λέγοντες· «Δὲν εἶναι αὐτὸς τὸν ὁποῖον ἐδοκιμάσαμεν ἡμεῖς μὲ πολλοὺς τρόπους καὶ δὲν ἠδυνήθημεν νὰ τὸν ἰατρεύσωμεν;». Καὶ ἐρωτήσαντες αὐτόν, εἶπεν, ὅτι ὁ Παντολέων τὸν ἐθεράπευσεν. Οἱ δὲ ἀπεκρίθησαν· «Ὄντως καθὼς εἶναι ὁ διδάσκαλος μέγας, οὕτως ἀνέδειξε καὶ μαθητὴν θαυμάσιον». Εἶπον δὲ τοῦτο, ὡς προφητεύοντες ἄκοντες τὸν Χριστόν. Πλὴν ἀπὸ τότε τὸν ἐφθόνησαν περισσότερον, καὶ ἐζήτουν αἰτίαν νὰ τὸν διαβάλουν εἰς τὸν βασιλέα.

Εὗρον λοιπὸν Χριστιανόν τινα ἀπὸ τοὺς ὁμολογητάς, τοὺς ὁποίους ἐτιμώρει ὁ ἀσεβὴς Μαξιμιανὸς διὰ τὴν πίστιν, ὁ δὲ Παντολέων τὸν ἐπεμελεῖτο καὶ τὸν ἐθεράπευσεν. Ἔδραμον ὅθεν εὐθὺς καὶ εἶπον εἰς αὐτόν· «Μεγαλειότατε, γίνωσκε ὅτι ὁ Παντολέων, τὸν ὁποῖον ἀγαπᾷς τόσον, καὶ ἐσπούδασε διὰ νὰ γίνῃ τέλειος ἰατρός, διὰ νὰ τὸν ἔχῃς βοήθειαν εἰς καιρὸν ἀνάγκης, τώρα οὔτε τὴν μεγάλην δύναμιν καὶ ἐξουσίαν τῆς βασιλείας σου φοβεῖται, οὔτε διὰ τὴν φιλίαν καὶ τὴν ἀγάπην αὐτῆς τὸν μέλει ποσῶς, ἀλλὰ περιέρχεται καὶ ζητεῖ τοὺς ἐχθροὺς τῶν θεῶν, τοὺς ὁποίους τιμωρεῖ καὶ διώκει πρεπόντως ἡ βασιλεία σου, αὐτὸς δὲ ὅπου εὕρει τινά, τὸν ἐπιμελεῖται καὶ τὸν θεραπεύει. Ἀλλὰ δὲν ἀρκεῖ ὅτι ἠρνήθη τὴν πάτριον θρησκείαν αὐτοῦ καὶ πιστεύει εἰς τὸν ἐσταυρωμένον, ἀλλὰ καὶ ἄλλους Ἕλληνας ὅσους δυνηθῇ σπουδάζει νὰ τοὺς κάμῃ Χριστιανούς. Ἡμεῖς λοιπὸν οἱ δοῦλοι σου, ὡς πιστοὶ ποὺ εἴμεθα τῆς βασιλείας σου, σὲ συμβουλεύομεν νὰ τὸν ἐξαγάγῃς ἀπὸ τὸ μέσον τὸ γρηγορώτερον. Διότι ὕστερον θέλεις λυπηθῆ πολὺ δι’ αὐτόν, ὅταν ἴδῃς πολλοὺς Ἕλληνας νὰ ἀρνοῦνται τοὺς θεοὺς καὶ νὰ γίνωνται Χριστιανοὶ μὲ τὰς εὐεργεσίας του, τὰς δὲ ἰάσεις καὶ θεραπείας τοῦ Ἀσκληπιοῦ νὰ λέγουν, ὅτι ὁ Χριστὸς τὰς ἐργάζεται· καὶ ἂν θέλῃς νὰ μάθῃς τὴν ἀλήθειαν, πρόσταξε νὰ ἔλθῃ ἐδῶ ὁ τυφλός, τὸν ὁποῖον ἰάτρευσεν ὁ Παντολέων, νὰ ἀκούσῃς ἀπὸ τὸν ἴδιον ὅσα εἰς σὲ εἴπομεν».

Ταῦτα ἀκούσας ὁ βασιλεὺς ἐλυπήθη, καὶ προστάσσει νὰ φέρουν εὐθὺς τὸν πρῴην τυφλόν. Ὅταν δὲ τὸν ἔφεραν, τὸν ἐπρόσταξε νὰ εἴπῃ μὲ τί τρόπον ὁ Παντολέων τὸν ἐθεράπευσεν. Αὐτὸς δέ, χωρὶς φόβον ἢ δειλίαν τινά, ὡμολόγησε τὴν ἀλήθειαν λέγων· «Μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μὲ ἰάτρευσε καὶ τὸ θαυμασιώτερον, ὅτι πρὶν τελειώσῃ τὸν λόγον, ἠνεῴχθησαν οἱ ὀφθαλμοί μοι διὰ νὰ μὴ ἔχῃ τις νὰ εἴπῃ ὅτι μὲ τέχνην τῆς ἰατρικῆς μὲ ἐθεράπευσεν».

Ὁ δὲ βασιλεὺς εἶπεν εἰς αὐτόν· «Λοιπὸν σὺ τί ὁμολογεῖς περὶ τούτου; ὁ Χριστὸς σὲ ἰάτρευσεν ἢ οἱ θεοί;». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ἂς ἐξετάσωμεν τὸ πρᾶγμα καλῶς, καὶ αὐτὸ κηρύττει ἀφ’ ἑαυτοῦ τὴν ἀλήθειαν. Βλέπεις τοὺς καλοὺς ἰατροὺς τούτους; αὐτοὶ προσεπάθησαν πολὺ νὰ μὲ ἰατρεύσουν. Καὶ αὐτοὶ μὲν εὐηργετήθησαν, διότι ἐπῆραν τὸν βίον μου ὅλον εἰς φάρμακα, ἀλλ᾽ ἐμὲ ποσῶς δὲν ὠφέλησαν· μάλιστα βλάβην μοῦ ἔκαμαν, διότι εἶχον ὀλίγον φῶς, καὶ μὲ ἔκαμαν καὶ τὸ ἔχασα καὶ αὐτό. Ποῖον λοιπὸν πρέπει νὰ ὀνομάζω ἰατρὸν καὶ βοηθόν μου; τὸν Ἀσκληπιόν, τὸν ὁποῖον ἐπικαλοῦνται αὐτοὶ εἰς βοήθειαν καὶ δὲν μὲ ὠφέλησε, τίποτε, ἢ τὸν Χριστόν, τοῦ ὁποίου μόνον τὸ ὄνομα προέφερεν ὁ Παντολὲων καὶ πάραυτα μοῦ ἐχάρισε τὸ παμπόθητον φῶς; Τοῦτο, ὦ βασιλεῦ, τὸ γνωρίζει καὶ ἕνας τυφλὸς καὶ ἀγράμματος».

Μὴ ἔχων λοιπὸν τί νὰ ἀποκριθῇ πρὸς ταῦτα ὁ Μαξιμιανός, εἶπεν εἰς αὐτόν· «Μὴ εἶσαι, ἄνθρωπε, μωρός, οὐδὲ νὰ ἀναφέρῃς, ὅτι ὁ Χριστὸς σὲ ἰάτρευσεν, διότι φανερὸν εἶναι ὅτι οἱ θεοὶ σὲ ἐφώτισαν». Ὁ δὲ ποτὲ τυφλὸς καὶ τότε πεφωτισμένος κατὰ τὴν ψυχὴν μᾶλλον ἢ κατὰ τὸ σῶμα, οὔτε τὴν ἐξουσίαν τοῦ βασιλέως ἐφοβήθη οὔτε τὸν θυμὸν αὐτοῦ, οὔτε τιμωρίας ἐσυλλογίσθη, ἀλλὰ καὶ μὲ περισσοτέραν παρρησίαν ἀπὸ τὸν τυφλόν, τὸν ὁποῖον ἀναφέρει τὸ Εὐαγγέλιον, λέγει πρὸς τὸν βασιλέα ταῦτα· «Σὺ εἶσαι μωρὸς καὶ ἀνόητος, ὅστις λέγεις, ὅτι οἱ ἀναίσθητοι καὶ τυφλοὶ θεοί σου μὲ ἐφώτισαν, εἶσαι δὲ καὶ τετυφλωμένος ὡς καὶ αὐτοί, διὰ τοῦτο δὲν ἠμπορεῖς νὰ ἴδῃς τὴν ἀλήθειαν, τὴν ὑπὲρ τὸν ἥλιον λάμπουσαν». Ἀκούσας ταῦτα ὁ τύραννος ἐβεβαιώθη ὅτι ὅσα τοῦ εἶπον οἱ ἰατροὶ ἦσαν ἀληθῆ· ὅθεν εὐθὺς προστάσσει καὶ ἀπεκεφάλισαν τὸν ὄντως μακάριον καὶ φίλον Χριστοῦ ποτὲ τυφλόν, νῦν δὲ τῆς ἀληθείας συνήγορον καὶ ἀψευδέστατον Μάρτυρα, ὅστις ἠξιώθη νὰ δώσῃ τοιαύτην θυσίαν πρὸς τὸν θεραπεύσαντα αὐτὸν Χριστόν, μαρτυρήσας διὰ τὴν ἀγάπην του. Ὁ δὲ Ἅγιος ἠγόρασε κρυφίως τὸ τίμιον αὐτοῦ λείψανον καὶ τὸ ἔθεσεν ἐκεῖ ὅπου εἶχε καὶ τὸν πατέρα του τεθαμμένον.

Ἀφοῦ ἐθανάτωσε τὸν ποτὲ τυφλὸν ὁ βασιλεὺς ἐκάλεσε τὸν Ἅγιον νὰ ὑπάγῃ πρὸς αὐτόν, ἀπερχόμενος δὲ ἐκεῖνος προσηύχετο καθ᾽ ὁδὸν λέγων· «Ὁ Θεὸς τὴν αἴνεσίν μου μὴ παρασιωπήσῃς» καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ ψαλμοῦ. Ἀφοῦ δὲ ἔφθασεν εἰς τὸ παλάτιον, τοῦ εἶπεν ὁ βασιλεύς· «Ἤκουσα λόγους τινὰς ἀπρεπεῖς διὰ σέ, Παντολέον· ἤτοι ὅτι ὑβρίζεις καὶ καταφρονεῖς τὸν Ἀσκληπιὸν καὶ τοὺς ἄλλους θεούς, τὸν δὲ Χριστὸν πιστεύεις καὶ λέγεις ὅτι αὐτὸς εἶναι μόνος Θεός, καὶ ἔχεις εἰς αὐτὸν τὰς ἐλπίδας σου, ὅστις ἀπέθανε θάνατον ἄτιμον.

Σὺ γινώσκεις πόσον σὲ ἀγαπῶ, καὶ παρήγγειλα εἰς τὸν διδάσκαλόν σου νὰ σὲ διδάξῃ καλῶς τὴν ἐπιστήμην, διὰ νὰ σὲ ἔχω εἰς τὸ παλάτιον. Ὅμως γινώσκομεν καὶ τοῦτο, ὅτι πολλάκις τινὲς ἀπὸ τὸν φθόνον των λέγουν ψεύματα. Διὰ τοῦτο σὲ προσεκάλεσα νὰ ποιήσῃς θυσίαν εἰς τοὺς θεούς, νὰ μάθωμεν τὴν ἀλήθειαν. Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Τὰ ἔργα, ὦ βασιλεῦ, εἶναι ἀξιοπιστότερα ἀπὸ τὰ λόγια, καθὼς ὅλοι τὸ ἠξεύρομεν καλῶς. Διότι ἐὰν διὰ τὰ μικρὰ πράγματα ἐρευνῶμεν καὶ ἐξετάζωμεν, κατὰ πόσον εἶναι ἀληθῆ καὶ πιστά, πόσον περισσότερον πρέπει νὰ ἐξετάσωμεν ἀκριβῶς περὶ Θεοῦ μὲ πολλὴν ἐπιμέλειαν, ἵνα μὴ ζημιωθῶμεν τὰ μέγιστα. Ὅτι ἡ εἰς τὸν Θεὸν εὐσέβεια εἶναι τὸ ὑψηλότερον ἀπὸ ὅλα τὰ πράγματα. Ὁ Θεὸς λοιπὸν τὸν ὁποῖον ἐγὼ προσκυνῶ καὶ σέβομαι, ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, τὴν θάλασσαν καὶ ὅλον τὸν κόσμον. Αὐτὸς ἀνέστησε νεκρούς, τυφλοὺς ἐφώτισε, λεπροὺς ἐκαθάρισε, παραλύτους ἀνώρθωσε καὶ πάντα ταῦτα τὰ σημεῖα ἐτέλεσε μόνον μὲ λόγον καὶ πρόσταγμα. Οἱ δὲ θεοί, τοὺς ὁποίους σέβονται οἱ Ἕλληνες, δὲν γνωρίζω ἐὰν ἔκαμαν ποτὲ τοιοῦτον ἔργον ἢ ἐὰν δύνανται νὰ τὸ κάμουν. Εἰ δὲ καὶ θέλεις, ὦ βασιλεῦ, ἂς τὸ δοκιμάσωμεν καὶ τώρα, διὰ νὰ μάθῃς τὴν ἀλήθειαν. Πρόσταξε νὰ φέρουν ἀσθενῆ τινα, ὅστις νὰ ἔχῃ πάθος ἀνίατον, καὶ ἂς ἔλθουν οἱ ἱερεῖς σας νὰ παρακαλέσουν τοὺς θεούς των ὅσον θέλουν. Ἔπειτα νὰ δεηθῶ καὶ ἐγὼ τοῦ Θεοῦ μου, καὶ τὸν Θεὸν εἰς τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα ἰατρευθῇ ὁ ἀσθενής, αὐτὸν νὰ ὀνομάζωμεν μόνον Θεὸν ἀληθέστατον, τοὺς δὲ λοιποὺς νὰ καταφρονήσωμεν».

Ὁ λόγος οὗτος ἤρεσεν εἰς τὸν βασιλέα· ὅθεν ἐπρόσταξε καὶ ἔφεραν ἕνα παράλυτον, σηκωτὸν μὲ την κλίνην, ὅστις δὲν ἠδύνατο νὰ κινηθῇ ποσῶς ἢ νὰ στρέψῃ ἐδῶ ἢ ἐκεῖ, ἀλλ’ ἦτο ἀκίνητος. Ἔκαμαν λοιπὸν οἱ ἱερεῖς τῶν εἰδώλων ἀνίερον δέησιν, ἐπικαλούμενοι ὥραν πολλὴν τοὺς ἀναισθήτους θεούς των, αὐτοὶ ὅμως ὡς κωφοὶ καὶ ἄλαλοι δὲν εἰσήκουσαν. Ὁ δὲ Ἅγιος κατεγέλασε τὴν ἀγνωσίαν των. Ἔπειτα, ὅταν εἶδον ὅτι δὲν ἔκαμναν τίποτε, εἶπον πρὸς τὸν Ἅγιον νὰ ἐπικαλεσθῇ καὶ αὐτὸς τὸν Θεόν του. Τότε ἐσήκωσεν ὁ Ἅγιος τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ καὶ ὅλην του τὴν διάνοιαν πρὸς τοὺς οὐρανοὺς λέγων τοὺς λόγους τοῦ ψαλμοῦ· «Κύριε, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου καὶ ἡ κραυγή μου πρὸς σὲ ἐλθέτω. Μὴ ἀποτρέψῃς τὸ πρόσωπόν σου ἀπ’ ἐμοῦ ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλέσωμαί σε, ταχὺ εἰσάκουσόν μου. Δεῖξον, Δέσποτα, εἰς τούτους, οἵτινες δὲν σὲ γνωρίζουν, ὅτι σὺ μόνος εἶσαι Θεὸς ἀληθὴς καὶ παντοδύναμος».

Οὕτως εἶπε καὶ λαβὼν εἰς χεῖράς του τὸν παράλυτον λέγει πρὸς αὐτόν· «Ἐν ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀνορθοῦντος τοὺς παραλελυμένους, ἔγειραι καὶ περιπάτει. Τότε παρευθὺς ἔργον ὁ λόγος ἐγένετο καὶ ἐγερθεὶς ὁ ἀσθενὴς περιεπάτει μὲ πολλὴν προθυμίαν καὶ ἀγαλλίασιν. Τοῦτο τὸ μέγιστον θαῦμα ἰδόντες οἱ Ἕλληνες ἐξέστησαν καὶ πολλοὶ ἠρνήθησαν τὰ εἴδωλα καὶ ἐπίστευσαν εἰς τὸν ἀληθῆ Θεόν. Οἱ δὲ μιαροὶ ἱερεῖς καὶ ἀθεράπευτοι ἰατροὶ ἔμειναν εἰς τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν. Προσελθόντες δὲ εἶπον εἰς τὸν βασιλέα· «Σὲ ὁρκίζομεν εἰς τοὺς ἀθανάτους θεούς, βασιλεῦ, μὴ ἀφήσῃς πλέον τὸν Παντολέοντα νὰ ζήσῃ μίαν ὥραν, ὅτι θέλει ἀφανίσει παντελῶς τὴν θρησκείαν μας, οἱ δὲ χριστιανοὶ θέλουν γίνει ἰσχυροὶ ἐναντίον μας».

Ἤκουσε πάλιν αὐτοὺς, ὁ βασιλεὺς καὶ προσκαλέσας τὸν Ἅγιον ἐδοκίμασε νὰ τὸν δελεάσῃ μὲ λόγους εἰρηνικούς, ἴσως τὸν φέρῃ εἰς τὸ θέλημά του. Ἀφοῦ ὅμως δὲν ἠδυνήθη οὔτε μὲ κολακείας οὔτε μὲ ἀπειλὰς νὰ τὸν πείσῃ, ἤρχισε νὰ τὸν τιμωρῇ μὲ κολαστήρια ὄργανα. Καὶ πρῶτον μὲν τὸν ἐκρέμασαν εἰς ἕνα ξύλον καὶ τὸν ἐξέσχισαν μὲ σιδηροῦς ὄνυχας, ἔπειτα μὲ λαμπάδας κατέκαυσαν αὐτοῦ τὰς πλευρὰς καὶ τὰ λοιπὰ πληγωμένα μέλη του. Ἀλλὰ τὸ μὲν σῶμα τοῦ Μάρτυρος οὕτως ἐτιμωρεῖτο, ὁ δὲ νοῦς αὐτοῦ ἦτο ἐστραμμένος ὅλως πρὸς ἐκεῖνον, ὅστις ἠδύνατο νὰ τοῦ δώσῃ βοήθειαν· ἔχων δὲ πρὸς τὸν οὐρανὸν τὰ ὄμματα ἐστραμμένα ἐδέετο νοερῶς πρὸς τὸν Κύριον, ὅστις ἐπακούσας αὐτοῦ ἔφθασε κατ’ αὐτὴν τὴν ὥραν ἐκεῖ ἔμπροσθεν, καὶ φαίνεται μὲ τὸ σχῆμα τοῦ Ἑρμολάου καὶ λέγει πρὸς αυτόν, ὡς πατὴρ γνήσιος καὶ φιλόστοργος· «Μὴ φοβεῖσαι, τέκνον μου, ὅτι ἐγὼ εἶμαι μετὰ σοῦ, καὶ βοηθός σου εἰς ὅσα πάθῃς δι’ ἐμέ». Ὁμοῦ δὲ μὲ τὸν λόγον ἔγινε φανερὰ καὶ ἡ τῶν ἔργων ἀπόδειξις. Διότι εὐθὺς αἱ μὲν χεῖρες τῶν στρατιωτῶν παρέλυσαν, αἱ δὲ λαμπάδες ἐσβέσθησαν, καὶ αἱ πληγαὶ τοῦ Ἁγίου ἐθεραπεύθησαν. Ὁ δὲ παράνομος βασιλεὺς κατησχύνθη βλέπων ταῦτα, καὶ προστάξας νὰ τὸν κατεβάσουν ἀπὸ τὸ ξύλον, εἶπεν εἰς αὐτόν· «Μὲ ποίαν τέχνην καὶ μαντείαν ἔκαμες τὰς χεῖρας τῶν στρατιωτῶν ἀνισχύρους καὶ τὰς λαμπάδας ἀπέσβεσας;». Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίνατο· «Ἡ τέχνη καὶ ἡ μαντεία μου εἶναι ὁ Χριστός, τὸν ὁποῖον σέβομαι, ὅστις ἵστατο πλησίον μου καὶ ἐνεργεῖ τὰ θαυμάσια». Λέγει ὁ Μαξιμιανός· «Ἀλλὰ ἐὰν σὲ βάλω εἰς δριμυτέραν καὶ σκληροτέραν βάσανον, τί θὰ γίνῃς;». Ἀπήντησεν ὁ Ἅγιος· «Τότε θέλω λάβει καὶ ἐγὼ ἀπὸ τὸν Χριστόν μου περισσοτέραν βοήθειαν».

Ἐκέλευσε λοιπὸν ὁ βασιλεὺς καὶ ἐγέμισαν μὲ μόλυβδον ἕνα μέγαν λέβητα, ἀνάψαντες δὲ πῦρ πολὺ κάτωθεν ἔβαλον ἐντὸς τὸν Μάρτυρα. Ὁ δὲ μακάριος Μάρτυς ἔχων πάλιν τὴν προσευχὴν ὡς παρηγορίαν καὶ μεγάλην βοήθειαν ἔλεγεν· «Εἰσάκουσον ὁ Θεὸς τῆς φωνῆς μου. Ἐν τῷ δέεσθαί με πρὸς σὲ ἀπὸ φόβου ἐχθρῶν ἐξελοῦ τὴν ψυχήν μου», καὶ τὰ λοιπὰ τοῦ ψαλμοῦ. Ταῦτα εὐχόμενος, ἐμφανίζεται πάλιν εἰς τὸν Ἅγιον ὁ Χριστὸς εἰς τὸ σχῆμα τοῦ Ἑρμολάου, ἐφάνη δὲ ὅτι εἰσῆλθε μέσα εἰς τὸν λέβητα, καὶ πάραυτα ἐσβέσθη τὸ πῦρ καὶ ἐψυχράνθη ὁ μόλυβδος. Ὁ δὲ ψαλμὸς δὲν ἔλειπεν ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Ἁγίου, ἀλλ’ ἔλεγεν· «Ἐγὼ πρὸς τὸν Θεόν μου ἐκέκραξα καὶ εἰσήκουσέ μου». Ὅσοι δὲ εὑρέθησαν ἐκεῖ ἐξεπλάγησαν καὶ ἐθαύμασαν διὰ τὸ παράδοξον ὅπου ἔγινεν. Ὁ βασιλεὺς ὅμως, ὡς πεπωρωμένος καὶ ἀναίσθητος, δὲν ἠννόησε τὸν ἰσχυρὸν καὶ ἀληθινὸν Θεόν, ὅστις ἐτέλει τοιαῦτα τέρατα, ἀλλὰ ἐνόμιζε τὰ γενόμενα ἀποτελέσματα μαντείας. Ἐσυλλογίζετο ὅθεν ὁ βασιλεὺς μὲ ποίαν ἄλλην βάσανον νὰ νικήσῃ τὸν ἀήττητον Μάρτυρα, καὶ συμβουλευθεὶς ὑπὸ τῶν παρεστώτων, κελεύει νὰ δέσουν εἰς τὸν τράχηλόν του λίθον μέγαν καὶ νὰ τὸν ρίψωσιν εἰς τὴν θάλασσαν. Ἀλλ’ οἱ μὲν στρατιῶται ἔσπευδον νὰ τελειώσουν τὸ πρόσταγμα, ὁ δὲ Θεὸς πάλιν ἐφρόντιζε νὰ βοηθήσῃ τὸν δοῦλόν του, ὅστις δι’ αὐτὸν ἐκινδύνευε.

Καθὼς λοιπὸν ἔρριψαν τὸν Ἅγιον εἰς τὴν θάλασσαν, φαίνεται πάλιν ὁ Χριστός, καὶ τὸν μὲν βαρύτατον ἐκεῖνον λίθον ἔκαμεν ἐλαφρότερον ἀπὸ φύλλον δένδρου καὶ ἔπλεεν ἐπὶ τῆς θαλάσσης, τὸν δὲ Ἅγιον ὡδήγησε καὶ περιεπάτει ὥσπερ ποτὲ ὁ πρωτόθρονος Πέτρος ἐπάνω τοῦ ὕδατος, ἐξῆλθε δὲ εἰς τὸν αἰγιαλόν, ὑγιής τε καὶ ἀβλαβής. Ὁ δὲ βασιλεύς, ἰδὼν αὐτὸν ἀνελπίστως εἰς τὴν ξηράν, ἐθαύμασε λέγων· «Τί τοῦτο, ὦ Παντολέον; ἐκυρίευσας μὲ τὰς μαγείας σου καὶ τὴν θάλασσαν;». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Τὸ πρόσταγμα ἐκείνου, ὅστις τὴν ὁρίζει, ἐτέλεσε. Διότι περισσότερον ὑπακούουν καὶ ὑποτάσσονται εἰς τὸν Θεὸν ἡ θάλασσα, ἡ γῆ καὶ ὅλα τὰ ποιήματα, ἀπὸ ὅ,τι ὑποτάσσονται εἰς σὲ οἱ ὑπηρέται σου». Παρ’ ὅλα ὅμως τὰ θαυμαστὰ ταῦτα γεγονότα, τὰ ὁποῖα εἶδεν ὁ ἀσυνείδητος καὶ ἀσύνετος βασιλεύς, δὲν ἐμαλάχθη ἡ σκληρὰ καὶ πεπωρωμένη καρδία του εἰς τοιαῦτα θαυμάσια. Ἀλλὰ προστάσσει πάλιν νὰ τὸν ρίψουν εἰς τὰ θηρία ὁ τῶν θηρίων ἀνοητότερος.

Θέλων ἔπειτα ὁ βασιλεὺς νὰ δείξῃ, ὅτι λυπεῖται τὸν Ἅγιον, καὶ διὰ νὰ τὸν κάμῃ νὰ δειλιάσῃ, εἶπεν εἰς αὐτόν· «Βλέπεις αὐτὰ τὰ θηρία; ὅλα διὰ τὴν ἀπώλειάν σου τὰ ἔφεραν, καὶ ἰδέ, λυπήσου τὸν ἑαυτόν σου. Διότι ἐγώ, μάρτυρες οἱ θεοί, σὲ λυποῦμαι ποὺ διὰ τὴν νεότητα καὶ ὡραιότητά σου, καὶ σὲ συμβουλεύω, ὡς πατήρ, νὰ προτιμήσῃς ὡς φρόνιμος τὸ συμφέρον σου, νὰ μὴ ἀποθάνῃς προώρως πικρότατον θάνατον, καὶ ὑστερηθῇς τὴν γλυκυτάτην καὶ παμπόθητον ζωήν». Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Ἐὰν πρότερον δὲν σὲ ἤκουσα, πῶς ἐλπίζεις νὰ κάμω τώρα τὸ θέλημά σου, ὅταν εἶδον ἀπὸ τὸν Θεόν μου τοσαύτην βοήθειαν; Μὴ τὸ βάλῃς ποτὲ εἰς τὸν νοῦν σου, ἐγὼ νὰ κάμω θυσίαν ποσῶς εἰς τοὺς δαίμονας. Τί μὲ ἀπειλεῖς μὲ τὰ θηρία σου; Ἐκεῖνος ὅστις ἐξήρανε τὰς χεῖρας τῶν στρατιωτῶν σου καὶ ἐψύχρανε τὸν πεπυρακτωμένον μόλυβδον, καὶ τὴν θάλασσαν ἐξήρανεν, αὐτὸς καὶ τώρα δύναται νὰ κάμῃ τὰ φοβερὰ ταῦτα θηρία νὰ γίνουν ἡμερώτερα προβάτων». Ἐπειδὴ λοιπὸν δὲν ἐπείθετο ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς νὰ κάμῃ τὸ πρόσταγμα τοῦ τυράννου, ἀλλὰ προέκρινε νὰ παραδοθῇ μᾶλλον εἰς ἐκεῖνα τὰ αἰσθητὰ θηρία παρὰ νὰ προσκυνήσῃ τὰ νοητὰ θηρία, τοὺς δαίμονας, ἔδωκε κατ’ αὐτοῦ τὴν ἀπόφασιν ὁ βασιλεύς, ἐὰν ἐντὸς τριῶν ἡμερῶν δὲν κάμῃ τὸν λόγον του, νὰ τὸν ρίψουν εἰς αὐτὰ ἵνα τὸν φάγωσιν.

Ἠκούσθη λοιπὸν εἰς ὅλην τὴν πόλιν, καὶ ἔδραμον ἅπαντες, νὰ ἴδωσι τοιοῦτον ὡραιότατον καὶ εὐγενῆ νεανίαν, ὅστις ἔμελλε νὰ γίνῃ βορὰ τῶν θηρίων χωρὶς νὰ πράξῃ κανὲν ἔγκλημα. Ὅταν λοιπὸν ἐσυνάχθησαν εἰς τὸ θέατρον καὶ ἐκάθισεν ὁ βασιλεὺς εἰς τόπον ὑψηλὸν διὰ νὰ βλέπῃ, ἔσυραν οἱ ὑπηρέται τὸν Ἅγιον διὰ νὰ τὸν ρίψουν εἰς τὰ θηρία. Αὐτὸς δὲ σχῆμα δειλίας κανὲν δὲν ἔδειξεν, ἀλλ’ ἐπῆγε μετὰ θάρρους, ἐπειδὴ ἔβλεπε πάλιν τὸν Χριστὸν εἰς τὸ σχῆμα τοῦ Ἑρμολάου καθὼς καὶ πρότερον, καὶ τὸν ἐνεθάρρυνε λέγων ὅτι εἶναι μαζί του καὶ νὰ μὴ φοβῆται. Ὅταν λοιπὸν ἔρριψαν τὸν Ἅγιον εἰς τὸ θέατρον, καὶ ἀπέλυσαν ὅλα τὰ θηρία, ἐπερίμενον οἱ εὑρεθέντες νὰ ἴδωσιν αὐτὸν διαμελιζόμενον ὑπ’ αὐτῶν καὶ σπαρασσόμενον. Ἀλλ’ ἐπειδὴ εἰς τοιαύτην κακίαν ἔκλινεν ὁ κόσμος, ὥστε ὑπερέβησαν οἱ ἄνθρωποι ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὰ ἄλογα ζῷα εἰς ἀγνωσίαν, διότι δὲν ἐπροσκυνοῦσαν τὸν Θεόν, ὅστις τοὺς ἐδημιούργησεν, ἀλλὰ τοὺς ἀκαθάρτους δαίμονας, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὰ ἄγρια θηρία εἰς τὴν ἀγριότητα καὶ ὠμότητα, διότι ἐτιμώρουν καὶ κατέσφαττον ἐκείνους, οἵτινες τὸν ἐσέβοντο, διὰ τοῦτο ὁ Θεός, ὅστις μετασκευάζει τὰ πάντα ὡς βούλεται, ᾠκονόμησε νὰ φανῇ εἰς τὰ ἄλογα καὶ ἄγρια θηρία ὅλον τὸ ἐναντίον, νὰ γίνουν δηλαδὴ ὥσπερ λογικά, νὰ μιμηθοῦν τὴν ἡμερότητα τῶν ἀνθρώπων, καὶ νὰ γίνουν μάρτυρες ἀψευδεῖς τῆς κακίας τῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητος.

Ἵσταντο λοιπὸν πλησίον εἰς τὸν Ἅγιον ὄχι ὡς ἄλογα καὶ ἄγρια ζῷα, ἀλλ’ ὡς λογικὰ καὶ φρόνιμα, μετὰ πολλῆς εὐλαβείας καὶ ἡμερότητος, καὶ σείοντα τὰς οὐρὰς αὐτῶν ἔλειχον μὲ τὰς γλώσσας τοὺς πόδας του, καὶ διηγωνίζοντο ποῖον νὰ ὑπάγῃ ἔμπροσθεν αὐτοῦ νὰ κολακεύσῃ καὶ νὰ προσκυνήσῃ τὸν Μάρτυρα. Ἔπειτα δὲ ἐπαραμέριζεν αὐτό, διὰ νὰ ἔλθῃ τὸ ἄλλο, καὶ ἐὰν δὲν ἤθελε βάλει ὁ Ἅγιος ἐπάνω του τὴν δεξιὰν νὰ τὸ εὐλογήσῃ, δὲν ἔφευγεν. Ὅταν εἶδε λοιπὸν τὸ πλῆθος αὐτὸ τὸ θαυμάσιον, ἐβόησαν ὅλοι μὲ μίαν φωνήν· «Μέγας καὶ ἀψευδὴς Θεὸς εἶναι ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν, καὶ ἂς ἀφεθῇ ἐλεύθερος ὁ δίκαιος».

Ἀλλ’ ὁ ἀσύνετος βασιλεὺς καὶ τῶν θηρίων ὠμότερος ἐθυμώθη, ὅτι δὲν ἐτέλεσαν τὰ θηρία τὸ θέλημά του, καὶ μὴ ὑποφέρων τὸν ἔλεγχον ὅπου τοῦ ἔκαμαν τὰ ἄλογα ζῷα, δείξαντα ὅτι ἐγνώρισαν τὸν ἀληθῆ θεόν, τὸν ὁποῖον αὐτὸς δὲν ἠννόησε, προστάσσει καὶ τὰ ἐφόνευσαν. Ἔκειντο δὲ ταῦτα οὕτω πολλὰς ἡμέρας καὶ δὲν ἐτόλμησε κανὲν ἄλλο θηρίον ἢ πετεινὸν ἀπὸ τὰ σαρκοφάγα νὰ τὰ ἐγγίσῃ. Τοῦτο δὲ ἔκαμεν ὁ Θεὸς διὰ τὴν τιμὴν τοῦ Ἁγίου καὶ διὰ νὰ παρακινήσῃ καὶ ἄλλους πρὸς τὴν εὐσέβειαν. Ὁ δὲ ἀφρονέστατος βασιλεύς, ἐντραπεὶς καὶ εἰς αὐτό, ἔστειλεν ἀνθρώπους καὶ τὰ κατέχωσαν εἰς τὴν γῆν. Ἔπειτα προστάσσει νὰ γίνῃ ἕνας τροχός, νὰ τὸν θέσουν εἰς ὑψηλὸν τόπον, νὰ δέσωσιν εἰς αὐτὸν τὸν Ἅγιον, καὶ νὰ κυλίσουν τὸν τροχὸν πρὸς τὸν κατήφορον, ἵνα συνθλίψῃ καὶ συντρίψῃ εἰς λεπτὰ μέρη τὸν Μάρτυρα. Τοῦτο ἐσυμβούλευσαν τὸν βασιλέα τινὲς τεχνῖται εὑρεταὶ τῆς κακίας καὶ πρὸς τὸ βλάπτειν ἕτοιμοι. Ἀλλ’ ὁ φιλάνθρωπος Κύριος, ὅστις δὲν ἀφήνει νὰ κακοπαθήσουν οἱ δοῦλοί του, ἐπέστη πάλιν ἐπάνω εἰς τὴν μεγάλην ταύτην ἀνάγκην, ὅπου εἶχον δεδεμένον τὸν Ἅγιον εἰς τὸν φοβερὸν ἐκεῖνον τροχόν, ἵστατο δὲ ὅλη ἡ πόλις ἐπὶ ποδὸς νὰ ἴδωσι τὸν ἄδικον καὶ σκληρότατον τοῦ δικαίου θάνατον. Καὶ τὸν μὲν Ἅγιον ἔλυσεν ἀπὸ τὰ δεσμὰ καὶ ἵστατο ἀβλαβής, δοξάζων καὶ εὐλογῶν τὸν Θεόν, ὁ δὲ τροχὸς ἐκύλισεν ἐπάνω τῶν ἀπίστων, καὶ πολλοὺς ἐξ αὐτῶν ἐθανάτωσεν. Οἱ δὲ λοιποὶ ἐφοβήθησαν.

Ταῦτα βλέπων ὁ βασιλεὺς ἐθαύμασε, πλὴν ἀπὸ τὴν πολλὴν κακίαν του δὲν ἠδύνατο νὰ δεχθῇ τὸ φῶς τῆς εὐσεβείας, ἀλλ’ ἔμεινεν ὁ αὐτὸς ὡς καὶ πρότερον, καὶ ἐκάλεσε πλησίον του τὸν Ἅγιον καὶ τοῦ λέγει· «Ἕως πότε θὰ κάμνῃς τοιαῦτα τερατουργήματα, καὶ ἄλλους μὲν θανατώνεις ἀπὸ τὸν λαόν μου, ἄλλους δὲ κάμνεις νὰ γίνωνται ἐχθροὶ τῶν θεῶν καὶ τῆς βασιλείας μου; Εἰπέ μας ἀπὸ τίνα ἔμαθες τὸν Χριστιανισμόν;».

Ὁ δὲ Ἅγιος ὡμολόγησε τὴν ἀλήθειαν καὶ ἐφανέρωσε τὸν Ἅγιον Ἑρμόλαον, κρίνων, ὅτι δὲν ἦτο πρέπον νὰ εὑρίσκεται τοιοῦτος θησαυρὸς κεκρυμμένος, ἀλλὰ νὰ παρουσιασθῇ, διὰ νὰ ὠφελήσῃ καὶ ἄλλους. Διέταξε τότε ὁ βασιλεὺς νὰ ὑπάγῃ ὁ Παντολέων νὰ δείξῃ τὸν τόπον, ὅπου ἐκρύπτετο ὁ Ἑρμόλαος. Ὁ δὲ μετὰ χαρᾶς ὑπήκουσεν ἠξεύρων (καθὼς ἐγνώρισεν εἰς τὸν ἑαυτόν του) τί λόγον καὶ σύνεσιν εἶχεν ὁ Ἑρμόλαος, διὰ νὰ ἑλκύσῃ καὶ ἄλλους πρὸς τὴν εὐσέβειαν, καὶ ὄχι αὐτὸς νὰ πλανηθῇ ἀπὸ ἕτερον. Ὅταν λοιπὸν ἐπῆγεν ὁ Ἅγιος μὲ ἄλλους τρεῖς στρατιώτας, ὅπου τὸν ἐφύλαττον, καὶ ἔκρουσε τὴν θύραν, ἐξῆλθε καὶ τοῦ λέγει ὁ Ἑρμόλαος· «Πῶς ἦλθες ἕως ἐδῶ, τέκνον μου;». Ὁ δὲ εἶπεν· «Ὁ βασιλεὺς σὲ καλεῖ, νὰ ὑπάγῃς πρὸς αὐτόν, κύριέ μου». Ὁ δὲ πάλιν εἶπε· «Καὶ ἐγὼ τὸ γινώσκω, ὅτι ὁ καιρὸς ἔφθασε νὰ ἀποθάνω διὰ τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ μου, καθὼς αὐτὸς μοῦ τὸ ἔδειξε τὴν νύκτα ταύτην μὲ φανερὰν ἀποκάλυψιν». Ὅταν λοιπὸν ἀπῆλθον εἰς τὸν βασιλέα, τὸν ἠρώτησε πῶς ὀνομάζεται, καὶ ἐὰν εἶχε καὶ ἄλλους Χριστιανοὺς μετ’ αὐτοῦ. Ὁ δέ, ὡς φίλος τῆς ἀληθείας, δὲν ἔκρυψε τίποτε, ἀλλ’ εἶπε· «Τὸ ὄνομά μου εἶναι Ἑρμόλαος. Ἔχω δὲ καὶ ἄλλους δύο συνεργάτας, Ἑρμοκράτην καὶ Ἕρμιππον καλουμένους».

Τότε προσέταξεν ὁ βασιλεὺς καὶ ἔφεραν καὶ αὐτοὺς εἰς τὸ κριτήριον, καὶ τοὺς εἶπεν· «Σεῖς εἶσθε ποὺ παρεσύρατε εἰς τὴν πλάνην τὸν Παντολέοντα, καὶ ἠρνήθη τοὺς θεούς;». Οἱ δὲ ἀπεκρίθησαν· «Ὁ Χριστὸς προσκαλεῖ πρὸς ἑαυτὸν ἐκείνους οἵτινες εἶναι ἄξιοι». Ὁ δὲ βασιλεὺς τοὺς λέγει· «Ἀφῆτε αὐτοὺς τοὺς μωροὺς καὶ ἀνωφελεῖς λόγους, καὶ ἀκούσατέ μου· νουθετήσατε αὐτὸν νὰ θυσιάσῃ πρὸς τοὺς ἀθανάτους θεούς, ἐὰν θέλετε νὰ σᾶς ἔχω φίλους μεγάλους, καὶ νὰ σᾶς δώσω ἀπείρους δωρεὰς καὶ χαρίσματα». Οἱ δὲ ἀπεκρίθησαν· «Μὴ γένοιτο νὰ συμβουλεύσωμέν τινα εἰς τὴν τῆς ψυχῆς του ἀπώλειαν. Ὅτι πάντες ἡμεῖς οἱ Χριστιανοὶ ἔχομεν μίαν γνώμην στερεωτάτην, νὰ ἀποθάνωμεν μυρίους θανάτους, μὲ διάφορα κολαστήρια κάλλιον, παρὰ νὰ προσκυνήσωμεν εἴδωλα κωφὰ καὶ ἀναίσθητα». Οὕτως εἰπόντες οἱ Ἅγιοι ἀνύψωσαν πρὸς τὸν οὐρανὸν τὰ νοητὰ καὶ αἰσθητὰ ὄμματα προσευχόμενοι εἰς τὸν Κύριον νὰ τοὺς λυτρώσῃ ἀπὸ τὰς παγίδας τοῦ δαίμονος. Ὁ δὲ Κύριος ἐφάνη πρὸς αὐτοὺς καὶ τοὺς ἐστερέωσε, εὐθὺς δὲ ἔγινε σεισμὸς μέγας εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον. Ὁ δὲ σεσαλευμένος τὸν νοῦν καὶ φρενόληπτος Μαξιμιανὸς εἶπεν· «Οἱ θεοὶ ὠργίσθησαν δι᾽ ὑμᾶς καὶ ἔσεισαν τὴν γῆν». Ὁ δὲ Ἑρμόλαος τοῦ λέγει· «Ἀλλ’ ἂν συμβῇ καὶ πέσουν κάτω αὐτοὶ οἱ θεοί σου, τί θὰ εἴπῃς;».

Πρὶν τελειώσῃ ὁ λόγος, ἔφθασεν ἄνθρωπος ἀπὸ τὸ παλάτιον λέγων· «Γίνωσκε, Μεγαλειότατε, ὅτι οἱ θεοὶ ἔπεσαν κάτω καὶ συνετρίβησαν». Οἱ δὲ Ἅγιοι κατεγέλων αὐτούς, ὅτι ἐκεῖνοι οἱ νομιζόμενοι φοβεροὶ θεοὶ συνετρίβησαν καὶ ἔλεγον· «Τίς βλέπων τοιαῦτα σημεῖα δὲν ἤθελε γνωρίσει τὴν ἀλήθειαν;».

Ἀλλ’ ὁ ἀσεβὴς τύραννος περισσότερον ἐσκοτίζετο, καθὼς ὅσοι πάσχουν οἱ ὀφθαλμοί των, καὶ δὲν ἠμποροῦν νὰ ἴδωσι τὸν ἥλιον. Ἐπαίδευσε λοιπὸν καὶ αὐτοὺς τοὺς τρεῖς μὲ διάφορα κολαστήρια· τελευταῖον δέ, ὅταν εἶδεν ὅτι δὲν δύναται νὰ τοὺς φέρῃ εἰς τὴν γνώμην αὐτοῦ, τοὺς ἀπεκεφάλισε· τὰ δὲ λείψανά των ἐπῆραν κρυφίως οἱ Χριστιανοὶ καὶ τὰ ἔθαψαν μὲ πολλὴν τιμὴν καὶ εὐλάβειαν.

Τότε ἔφεραν πάλιν τὸν Παντολέοντα εἰς τὸν βασιλέα, ὅστις τοῦ λέγει· «Γίνωσκε ὅτι ὁ διδάσκαλός σου Ἑρμόλαος μὲ τὴν συνοδείαν του ἐγνώρισαν τὸ συμφέρον των καὶ ἐθυσίασαν εἰς τοὺς θεούς. Ὅθεν καὶ ἐγὼ τοὺς ἔκαμα τὴν ἀνταμοιβὴν καθὼς ἔπρεπε τιμήσας αὐτούς, καὶ καταστήσας πρώτους τοῦ παλατίου μου. Ἐὰν δὲ καὶ σὺ τοὺς μιμηθῇς, ἀφήσῃς τὸ πεῖσμα καὶ θυσιάσῃς εἰς τὰ εἴδωλα, θέλεις γνωρίσει ὅτι καθὼς τιμωρῶ σκληρῶς τοὺς ἀλαζόνας καὶ ἀπειθοῦντας εἰς ἐμέ, οὕτω πάλιν τιμῶ μεγάλως καὶ βραβεύω πλουσίως καὶ θεραπεύω τοὺς ὑπακούοντας. Εἰ δὲ καὶ παρακούσῃς, δὲν γλυτώνεις πλέον ἀπὸ τὰς χεῖράς μου, ἀλλὰ σήμερον θὰ λάβῃς πικρὸν καὶ ἐπονείδιστον θάνατον». Ὁ δὲ Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ, πεφωτισμένος ἐκ θείου Πνεύματος, ἠννόησε τὸν δόλον καὶ τὴν πανουργίαν τοῦ μιαροῦ καὶ τοῦ λέγει· «Ποῦ εἶναι; δεῖξον εἰς ἐμὲ αὐτούς». Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Δὲν εἶναι ἐδῶ, διότι τοὺς ἔστειλα διά τινα ὑπηρεσίαν εἰς ἄλλην πόλιν». Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν εἰς αὐτόν· «Ἂν καὶ εἶσαι φιλοψευδής, ἀλλὰ εἰς τοῦτο καὶ μὴ θέλων εἶπες τὴν ἀλήθειαν, ἐπειδὴ αὐτοὶ εἶναι τώρα εἰς τοὺς οὐρανούς, εἰς τὴν πόλιν τῆς ἄνω Ἱερουσαλὴμ καὶ ἀγάλλονται».

Ἰδὼν ὁ μιαρός, ὅτι οὔτε μὲ κολακείας καὶ δωρεάς, οὔτε μὲ ἀπειλὰς καὶ τιμωρίας, οὔτε μὲ ἄλλον τινὰ τρόπον ἠδύνατο νὰ καταπείσῃ εἰς τὴν βουλήν του τὸν ἀδαμάντινον καὶ ἀήττητον Μάρτυρα, ἐπρόσταξε καὶ τὸν ἔδειραν δυνατά, ὄχι ἐλπίζων πλέον τινὰ μεταβολὴν τῆς γνώμης αὐτοῦ, ἀλλὰ μόνον ἀπὸ τὴν κακίαν καὶ τὸν θυμὸν τὸν ὁποῖον εἶχε πρὸς αὐτόν. Ἔπειτα ἐξέδωκε καὶ ἀπόφασιν νὰ τὸν ἀποκεφαλίσουν καὶ νὰ ρίψουν τὸ λείψανόν του εἰς τὸ πῦρ νὰ τὸ καύσουν.

Οἱ δὲ στρατιῶται ὡδήγησαν τὸν Ἅγιον εἰς τὸν τόπον τῆς τελειώσεως, ὁ ὁποῖος γνωρίζων ἀπὸ ποίαν θλῖψιν καὶ ταλαιπωρίαν ἐξέρχεται καὶ εἰς ποίαν ἀγαλλίασιν ἐπορεύετο, ἔψαλλεν εὐφραινόμενος λέγων ταῦτα· «Πλεονάκις ἐπολέμησάν με ἐκ νεότητός μου. Καὶ γὰρ οὐκ ἠδυνήθησάν μοι», καὶ τὰ λοιπά. Τότε γίνεται πάλιν σημεῖον θαυμαστὸν καὶ παράδοξον. Ἔδεσαν τὸν Ἅγιον εἰς ἓν φυτὸν ἐλαίας, ἔπειτα κατεβίβασεν ὁ δήμιος τὴν σπάθην, ἵνα τὸν ἀποκεφαλίσῃ· καὶ ὦ τοῦ θαυματος! ἐγύρισεν ἡ κόψις τοῦ ξίφους καὶ ἐλύγισεν ὥσπερ νὰ ἦτο ἀπὸ κηρόν. Οἱ δὲ στρατιῶται ἐτρόμαξαν, καὶ πίπτοντες εἰς τὴν γῆν ἔλεγον· «Πιστεύομεν ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι Θεὸς ἀληθινός, καὶ σὲ παρακαλοῦμεν μὴ μᾶς ὀργισθῇς, ἀλλὰ συγχώρησον ἡμᾶς, καὶ δεήθητι αὐτοῦ νὰ μᾶς δεχθῇ τὴν μετάνοιαν».

Τότε ἔκαμε προσευχὴν ὁ Ἅγιος δι’ αὐτούς, καὶ δι’ ἄλλα τινὰ ζητήματα, ὅσα ἦσαν ἀναγκαῖα πρὸς εὐσέβειαν, παρευθὺς δὲ ἦλθε, φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· «Ὅσα ἐζήτησας θὰ γίνουν καὶ ἄλλα περισσότερα. Εἰς τὸ ἑξῆς δὲ νὰ μὴ λέγεσαι Παντολέων, ἀλλὰ Παντελεήμων· τὰ δὲ πράγματα θέλουν βεβαιώσει τὸ ὄνομά σου, ὅτι πολλοὶ διὰ σοῦ θέλουν εὕρει εὐσπλαγχνίαν καὶ ἔλεος». Ταύτην τὴν φωνὴν ἀκούσας ὁ Ἅγιος ἐβεβαιώθη ποίων χαρισμάτων ὁ Κύριος τὸν ἠξίωσε. Τότε ἐθάρρυνε τοὺς στρατιώτας νὰ μὴ δειλιάσουν, ἀλλὰ νὰ τελέσουν τὸ προστασσόμενον. Ἀλλ’ ἐκεῖνοι δὲν ἔστεργον πλέον νὰ ἁπλώσουν χεῖρα ἐναντίον του, ἰδόντες τὴν δύναμιν τοῦ Χριστοῦ. Ὁ δὲ Ἅγιος τοὺς ἠνάγκασε περισσότερον νὰ γίνῃ τὸ πρόσταγμα τοῦ τυράννου, διὰ νὰ λάβῃ τελείως τὸν τῆς ἀθλήσεως στέφανον. Τότε καὶ μὴ θέλοντες, διὰ νὰ μὴ παρακούσουν εἰς τὸν Ἅγιον, πρῶτον μὲν ἔδειξαν τὴν ἀγάπην πρὸς αὐτὸν καὶ εὐλάβειαν, καταφιλήσαντες ὅλα τὰ μέλη του· ἔπειτα ἔκοψαν τὴν τιμίαν αὐτοῦ κεφαλὴν τὴν εἰκοστὴν ἑβδόμην (27ην) τοῦ Ἰουλίου μηνός, ἐν ἔτει τδ’ (304) μετὰ Χριστόν. Ὁ δὲ Θεός, θέλων νὰ δοξάσῃ καὶ εἰς τὸ τέλος τον αὐτοῦ δοῦλον Παντελεήμονα, ἔδειξε καὶ ἕτερα θαύματα· καὶ ὅταν ἔκοψαν τὴν μακαρίαν αὐτοῦ κεφαλήν, ἐξῆλθε γάλα ἀντὶ αἵματος. Ἀλλὰ καὶ τὸ δένδρον τῆς ἐλαίας, εἰς τὸ ὁποῖον ἦτο δεδεμένος ὁ Ἅγιος, τὸ ὁποῖον ἦτο πρότερον ξηρόν, εὐθὺς ἐβλάστησε καὶ ἐκαρποφόρησε.

Τοῦτο μαθὼν ὁ ἀναίσθητος βασιλεὺς ἐπρόσταξε νὰ κόψουν τὴν ἐλαίαν, το δὲ σῶμα τοῦ Ἁγίου νὰ κατακαύσουν, καθὼς προείπομεν. Ἀλλ’ οἱ στρατιῶται ἐκεῖνοι ἐμιμήθησαν τοὺς Μάγους, οἵτινες δὲν ἔστρεψαν πρὸς Ἡρώδην πλέον. Οὕτω καὶ αὐτοὶ ἀπελθόντες ἐκήρυττον πανταχοῦ τοῦ Θεοῦ τὰ θαυμάσια. Τότε τινὲς τῶν Χριστιανῶν ἔλαβον τὸ ἅγιον λείψανον καὶ τὸ ἔθεσαν εὐλαβῶς μὲ μύρα καὶ θυμιάματα εἰς ἕνα τόπον ἔξω τῆς πόλεως, ὅστις ὠνομάζετο τοῦ Σχολαστικοῦ Ἀδαμαντίνου.

Αὐτὸ εἶναι τὸ μαρτύριον καὶ τὰ θαύματα τοῦ πανενδόξου καὶ ἰαματικοῦ Παντελεήμονος, ἀδελφοὶ ἐν Χριστῷ καθὼς μὲ βραχυλογίαν τὰ ἔγραψα. Πρέπον δὲ εἶναι ὅσοι ἀκούουν τοὺς βίους τῶν Ἁγίων νὰ μιμῶνται τὴν πολιτείαν αὐτῶν, τὸ κατὰ δύναμιν, ὅτι διὰ τὴν αἰτίαν ταύτην ἐγράφησαν. Ἀλλ’ ἐπειδὴ τώρα δὲν ὑπάρχουν ἐδῶ εἰδωλολάτραι ἵνα διδάξωμεν αὐτούς, ἂς φυλάττωμεν τὰς λοιπὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου. Μὴ δαπανῶμεν τὸν καιρὸν εἰς πολυποσίας καὶ μέθας, εἰς χοροὺς καὶ παιγνίδια, εἰς φόνους καὶ μοιχείας καὶ ἄλλας πράξεις τοῦ δαίμονος. Ἀλλ’ ἂς διάγωμεν μὲ σωφροσύνην καὶ ἐγκράτειαν, μὲ ἀγάπην καὶ ὁμόνοιαν, καὶ μὲ ὅσα ἄλλα χαίρεται ὁ Χριστὸς καὶ ἀγαπῶσιν οἱ Ἅγιοι. Διότι, ἐὰν μὲν πολιτευώμεθα, καθὼς λέγει ὁ Κύριος, ἔχομεν μισθὸν εἰς τοὺς οὐρανούς, καὶ εὐχαριστίαν καὶ πρεσβείαν ἀπὸ τοὺς Ἁγίους διὰ τὰς ἑορτὰς καὶ πανηγύρεις, ὅπου τοὺς κάμνομεν. Εἰ δ’ ἄλλως μόνον τὸν κόπον καὶ μόχθον ἔχομεν. Διὰ τοῦτο, Χριστιανοί μου, ἂς κάμωμεν ὅσα οἱ Πατέρες ἐνουθέτησαν, διὰ νὰ εὐφραίνεται ὁ Θεὸς εἰς τὰ ἔργα μας, καὶ ἡμεῖς νὰ ἀξιωθῶμεν τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν. ᾯ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις σὺν τῷ ἀνάρχῳ αὐτοῦ Πατρὶ καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ καὶ ζωοποιῷ αὐτοῦ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

 

--